Je beste krachten verlaten het bedrijf om voor zichzelf te beginnen en de rest blijft vragen om flexibele uren en thuiswerken. Hoeveel vrijheid moet je je medewerkers eigenlijk gunnen?
Wie een openstaande vacature een beetje aantrekkelijk wil laten klinken, biedt de nieuwe collega in ieder geval ‘veel vrijheid’. Hartstikke mooi natuurlijk, maar wat krijg je er als werkgever voor terug? Vrijheid lijkt tegenwoordig een toverwoord, niet alleen op de werkvloer. ‘Het past bij de 24-uurs economie’, zegt loopbaancoach en trainer Herman Miedema. ‘We willen alles op elk moment kunnen doen. Supermarkten zijn steeds langer open, scholen houden meer rekening met kantoortijden en schaffen soms zelfs de vaste vakanties af. De behoefte aan vrijheid hoort bij de top van de piramide van Maslow, waarin de meeste mensen in het westen verkeren. We streven naar zelfverwezenlijking. Dat zie je ook terug in het werk.’ Trendwatcher Lieke Lamb denkt dat de roep om vrijheid daarnaast voortkomt uit de nieuwe mogelijkheden die er zijn. ‘We willen meer vrijheid in ons werk, omdat het door nieuwe technolgische ontwikkelingen ook steeds vaker kan.’Vrijheid = zzp’en?
Niet zo gek dat het aantal zzp’ers de afgelopen jaren is gestegen. ‘Vorig jaar begonnen 140.000 mensen voor zichzelf’, zegt Martijn Pennekamp van ikwordzzper.nl. ‘Voor een deel zijn dat werknemers die na een ontslag geen nieuwe baan meer kunnen vinden. Denk bijvoorbeeld aan postbodes die eerst worden ontslagen en dan als zzp’er tegen een lager tarief weer worden aangenomen. Dat gebeurt vooral onder lageropgeleiden. Maar een groot deel van de starters is hogeropgeleid en kiest bewust voor het zelfstandig ondernemerschap, op zoek naar meer vrijheid en meer uitdaging.’ Maar ook sommige hogeropgeleiden voelen zich bijna gedwongen om zzp’er te worden. Mensen (meestal vrouwen) die hun werk willen combineren met de zorg voor hun gezin bijvoorbeeld.
De oude baas als opdrachtgever
Een interessante groep zijn de hoogopgeleide professionals die hun baan opzeggen en vervolgens op projectbasis aan de slag gaan, vaak bij hun oude werkgever. ‘Het mes snijdt dan aan twee kanten. De professional kan naast zijn oude werkgever ook nieuwe opdrachtgevers zoeken en zo meer vrijheid en uitdaging in zijn werk vinden. Tegelijkertijd profiteert de oude werkgever weer van de ervaring die iemand zo opdoet. Zelfstandigen ontwikkelen zich vaak veel sneller dan mensen in loondienst.’Zzp’er is geen ondernemer
De nieuwe zzp’ers zijn lang niet altijd geboren ondernemers. In tegendeel zelfs. Pennekamp: ‘Zelfstandig werken kunnen de meeste mensen wel, maar ondernemen is een tweede. Grote groepen zzp’ers zijn helemaal geen ondernemers. Voor de economische crisis was starten makkelijk, er waren klussen genoeg. Maar in een slechte markt is zelfstandige zijn een stuk lastiger. Er is minder werk, tarieven staan onder druk en je zal actief op zoek moeten gaan naar nieuwe opdrachten. De vrijheid die je hebt als zzp’er is dus beperkt. Mensen onderschatten dat vaak. Je moet als ondernemer continu scherp zijn, blijven netwerken en zorgen dat je ook de komende 30 jaar nog werk hebt.’ Het is volgens Pennekamp dan ook niet zozeer het ondernemerschap dat de nieuwe zzp’ers aantrekt. ‘Mensen willen hun eigen koers kunnen bepalen, zelf beslissen wat ze doen en wanneer, en dat niet voortdurend van hun baas moeten horen.’ Het verlangen naar vrijheid lijkt in veel gevallen een verzet tegen aanwezigheidsplicht, rigide structuren en overmaat aan toezicht. Want het is maar de vraag of je als zzp’er of flexibele werker écht zoveel meer vrijheid hebt.Behoefte aan targets
Werknemers zoeken ook naar controle. Vrijheid geeft je controle over bezigheden en tijdsindeling. Maar controle over de inhoud van het werk, het gevoel dat je iets hebt gepresteerd, zit in juist in sturing. Lamb: ‘Mensen willen niet té vrij gelaten worden. Als je geen deadlines of targets hebt, is het werk voor je gevoel nooit af. Volkomen vrij gelaten worden in je werkzaamheden is voor veel mensen juist helemaal niet prettig.’ Daar ligt ook een van de valkuilen van Het Nieuwe Werken, zegt Herman Miedema. ‘Veel mensen willen juist sturing krijgen in plaats van zelf sturen. In HNW word je vaak afgerekend op wat je presteert, maar niet iedereen houdt daarvan.’ Ook Rieteke Roelofs van Moedercontracten.nl ziet dat gevaar. ‘Alleen op output meten werkt niet. Je creëert dan een heel individualistische organisatie. De uitdaging bij flexibel werken is om inzet wel meetbaar te maken, maar zonder alleen naar cijfers te kijken.’ Trendwatcher Lieke Lamb ziet zelfs een tegenbeweging ontstaan. ‘Mensen hebben behoefte aan afbakening en duidelijke opdrachten. Maar ook aan gezelschap van collega’s. Daarom zijn onder zzp’ers flexwerkplekken zoals Seats2Meet ook zo populair.’Zo geef je vrijheid én sturing
Bedrijven die talenten willen binnenhalen en – houden zullen een zekere vrijheid moeten bieden, maar vooral ook houvast. Geef helderheid over doelstellingen en deadlines en laat werknemers vrij in de invulling of uitvoering. Laat mensen thuiswerken wanneer ze dat willen, maar aarzel niet om ze zo nodig buiten werktijd te bellen. Blijf assisteren en helpen als dat nodig is. Pas op met bureaucratie, overmatige controle en onnodige richtlijnen of ‘veranderprocessen‘, daarmee jaag je juist de ervaren professionals de deur uit. Maak doelstellingen meetbaar, maar kijk daarbij niet alleen naar de output in cijfers. Iemand kan ook een niet-meetbare bijdrage leveren, denk aan collegialiteit en behulpzaamheid.
Zelf meer vrijheid ervaren?
Wie meer vrijheid wil ervaren hoeft geen zzp’er te worden. Het kan natuurlijk wel, maar denk dan goed na over alle aspecten die daarbij komen kijken. Pennekamp: ‘Maak altijd een ondernemingsplan, ook als je geen financiering van de bank nodig hebt. Vraag aan familie en vrienden of ze in jou een ondernemer zien, doe de test op zzpondernemerstest.nl en volg het stappenplan op ikwordzzper.nl.’ Makkelijker is het om te onderzoeken op welke aspecten van je werk je géén vrijheid ervaart en of die aan te pakken zijn. De meeste bedrijven staan open voor experimenten met Het Nieuwe Werken.Tips voor managers
- Geef vrijheid in werktijden en werkplekken maar helderheid over doelstellingen en deadlines.
- Neem vrijheid om werknemers die thuis werken indien nodig ook buiten kantooruren te benaderen.
- Waak voor overmatige controle, bureaucratie en richtlijnen.
- Beoordeel mensen niet alleen op output in cijfers maar ook naar minder meetbare zaken.
- Denk ook eens aan andere vormen van samenwerken, zoals het op projectbasis inhuren van zzp’ers die het bedrijf eerder als vaste kracht hebben verlaten.
