Brandweermensen staan dag en nacht klaar voor de gemeenschap. We kunnen veel leren van deze organisatie die grotendeels is opgebouwd uit vrijwilligers.
Zeven dagen per week en vierentwintig uur per dag zijn dertigduizend mensen van de brandweer bereid om uit te rukken bij branden, ongevallen en rampen. Tachtig procent van deze mensen is vrijwilliger. Met name grote steden kennen brandweermannen en -vrouwen die hun vak als vast beroep uitoefenen. Het hoge percentage vrijwilligers maakt de brandweer in Nederland een unieke organisatie.
Rijke historie brandweer
De brandweer kent een rijke historie. Al in de middeleeuwen werkten mensen samen om branden te bestrijden met het doorgeven van leren emmers water om de brand te blussen of verspreiding tegen te gaan. Een doorbraak in het brandweervak was de eerste brandspuit. De brandspuit met waterpomp en brandslangen werd uitgevonden door Jan van der Heijden en zijn broer in de zeventiende eeuw in Amsterdam. De twee broers hielden zich ook bezig met de tactiek en de organisatie van de brandbestrijding. Met hun werk hebben ze de basis gelegd voor de huidige brandweerorganisaties binnen en buiten Nederland.
De passie en vaktrots van de brandweermensen maakt van de brandweer een krachtige organisatie. Beroepskrachten en vrijwilligers voelen zich verbonden met hun vak, met hun lokale korps en met de gemeenschap. Deze verbondenheid met de lokale gemeenschap is uniek. Nog niet zo lang geleden had elke gemeente een eigen brandweerkorps en een eigen brandweerkazerne. Die kazernes stonden vaak in het dorp zodat de brandweerlieden snel bij de kazerne konden zijn bij brandalarm. Nog steeds komen de vrijwilligers wekelijks bij elkaar in de kazerne om te oefenen en aan hun professie te werken. De brandweerprofessionals komen voort uit de gemeenschap en maken daar deel vanuit.
Ze praten met passie over hun vak en door hun verhalen leveren ze een bijdrage aan brandpreventie. ‘Hebben jullie al een rookmelder in huis’, vragen ze dan aan kennissen. Het gaat bij de gevaren van brand niet alleen om jezelf, maar ook om je kinderen, de buren en de brandweermensen zelf. Hoe eerder je een brand opmerkt hoe minder risico voor bewoners en omwonenden. Een beginnende brand is nog eenvoudig te blussen waardoor de schade beperkt is. Maar de mensen van de brandweer doen meer dan branden blussen en voorkomen. Als hulpverleners redden ze levens bij verkeers- en bedrijfsongevallen. Ze dragen bij aan het voorkomen van blijvende invaliditeit als mensen bekneld zitten. En bij hartfalen redden ze mensenlevens door snel ter plaatse te zijn voor reanimatie. Alle korpsen samen vormen Brandweer Nederland. Brandweer Nederland draagt bij aan vakontwikkeling door uitwisseling van kennis en ervaring en door professionalisering van het vak, ook als het gaat om crisisbeheersing en rampenbestrijding. Brandweermensen staan ook klaar bij calamiteiten en rampen en werken dan nauw samen met politie, gezondheidsdiensten, gemeenten en andere instellingen.
Maatschappelijke betekenis brandweer
Brandweer Nederland weet waarvoor ze staat en gaat. De maatschappelijke betekenis van de brandweer is de bereidheid om risico te nemen om levens te redden en erger te voorkomen. Belangrijke leidende waarden zijn ‘behulpzaam, deskundig, daadkrachtig’. De unieke kracht van de brandweer ligt in haar rijke historie, de saamhorigheid en haar verbondenheid met de gemeenschap. Vooral die lokale verbondenheid en de saamhorigheid in de plaatselijke korpsen maakt de brandweer een waardevolle organisatie waarmee de brandweerprofessionals zich kunnen identificeren. De positie van de brandweer in onze risicomaatschappij is niet te onderschatten. Ze draagt bij aan brandveilig leven in buurten, zorgcentra, ziekenhuizen, scholen en industriegebieden. Ze zorgen voor veilige festivalterreinen en voetbalstadions. Ze redden levens bij ongevallen en hartfalen. Daarmee dragen de beroepskrachten en de vrijwilligers van de brandweer bij aan de continuïteit van het menselijk en maatschappelijk leven. Dat is waardevol in de netwerk- en risicomaatschappij waarin we leven. De betekenis, uniciteit, onderliggende waarden en krachtige positionering maakt de brandweer de moeite waard om voor te werken. Dat bewijzen dagelijks de vijfentwintigduizend vrijwilligers en vijfduizend beroepskrachten. Door hun vakkennis en hun inzet bewijzen ze de gemeenschap een dienst en daar mogen ze met recht trots op zijn.
Hoe krachtig is uw organisatie, hoe verbonden zijn uw collega’s, wat maakt uw organisatie waardevol en wat is de maatschappelijke betekenis van uw bedrijf? Dit zijn belangrijke vragen voor leiders, managers, bestuurders en professionals die van betekenis willen zijn. De brandweer kan bij deze vragen als aansprekend voorbeeld dienen voor leiders en professionals in een veelheid aan organisaties.
En heeft u al een rookmelder in huis?
Door: Jaap Boonstra
Jaap Boonstra is hoogleraar organisatieverandering aan de Universiteit van Amsterdam, professor organizational dynamics bij ESADE Business School en zelfstandig adviseur. Meer informatie: jaapboonstra.nl.
Jaap Boonstra publiceerde meerdere boeken , onder andere Leiderschap in organisaties, Interveniëren en veranderen, Nieuwe maakbaarheid.
