Bij een fiets of een auto zie je roest wel zitten. Veelal doe je er dan ook iets aan. Maar hoe zit dat bij een bedrijf of publieke instelling? Vaak zie je de roest niet, laat staan dat je er iets aan doet. En voor je het weet zit de organisatie muurvast en zijn vernieuwingen niet mogelijk. Het boek ‘Roestvrij, breek met barrières die vernieuwing blokkeren', laat zien hoe je organisatieroest vroegtijdig kunt aanpakken.
Het is een pracht van een metafoor. Roest. Zo herkenbaar. Iedereen weet dat roest funest is, maar hebben we het over bedrijven en mensen dan is roest vaak heel onzichtbaar. Met de metafoor van roest in je hoofd, ga je opeens anders naar bedrijven en mensen kijken. Wie is de oxidant in een team?
De auteurs behandelen roest langs drie lijnen: de arena, de mindset en het gedrag. Alle drie de domeinen zijn een potentiële bron van roest. Bij de arena gaat het vooral om macht, de spelbepalers in teams die beslissen en een rem zetten op ontwikkeling bij anderen. Ofwel: verstikkende hiërarchische patronen met veel ‘Peters Principle'. Bij mindset gaat het om diepgewortelde overtuigingen en waarden die specifiek zijn voor de manier waarop wordt omgegaan met het werk. Overtuigingen wissel je niet zo maar in. Bij gedrag gaat het vooral om oud gedrag: we hebben het altijd al zo gedaan, en dat ging toch goed. In alle gevallen betekent het dat organisaties niet verder komen.
Voorbeelden
Voorbeeld uit Roestvrij: het gedrag van croupiers aan een roulettetafel kwam bij veel bezoekers als erg onvriendelijk over. Wat bleek: ze hielden zich aan vooraf afgesproken (Oostenrijkse) codes door niet of nauwelijks met klanten te praten. ‘Zo hadden ze het altijd gedaan'. Het gedrag zat vast en dat klanten dat als onplezierig ervoeren, was onbekend, terwijl het een direct gevaar was voor terugkerend bezoek. Ander voorbeeld. De bouwsector kwam in de problemen omdat ze geheime afspraken maakten over aanbestedingen. Ook hier ‘hadden ze het altijd zo gedaan'. De machtsverhoudingen lagen vast (arena) en ook de mindset was onvermurwbaar. Pure roest. Herstel bleek heel lastig en niet zelden bleken bouwbedrijven om te vallen omdat ze gewoon doorgeroest waren. Bonussen bij banken… wie even nadenkt, komt talloze voorbeelden van roest in organisaties tegen.
Auteur Rita van Dijk: ‘Succes van gisteren zet zich vandaag als roest vast in organisaties. En het belemmert morgen het doorvoeren van noodzakelijke veranderingen.' Volgens co-auteur Alex Straathof is ‘het grootste gevaar in deze crisistijd niet de crisis zelf, maar het vasthouden aan oude denkbeelden, gewoonten en bestaande machtsverhoudingen. Die zijn, in deze tijden waarin we onszelf opnieuw moeten uitvinden, verroest geraakt. Dat is levensbedreigend in tijden van economische crisis.'
Het boek Roestvrij is met name geschreven om die belemmeringen op te sporen en weg te nemen. Daarvoor bieden de auteurs tal van interventies. Een leniger arena, nieuwe focus en een andere mindset, en nieuw gedrag met nieuwe oplossingen. Volgens Rita van Dijk is het meer centraal stellen van de oplossingen van professionals, de weg uit deze crisistijden. Dus niet het bestaande denken en doen van managers. ‘Met de metafoor van roest in je hoofd, ga je opeens anders naar bedrijven en mensen kijken'.
