24 uur per dag staan we bloot aan verleidingen. Of het nu geld, drugs, porno, nepnieuws, fonkelende producten of een overload aan informatie is. We krijgen meer prikkels dan ooit binnen. Het is volgens hoogleraar klinische neuropsychologie Margriet Sitskoorn zaak daar weerstand tegen te bieden. Door het CEO-brein te trainen.
Volgens hoogleraar Klinische Neuropsychologie Margriet Sitskoorn is het voorkomen van onethisch gedrag in de praktijk moeilijker dan gedacht, juist nu er zoveel prikkels op ons afkomen. “Oudere delen van ons brein, onder andere het genots- en pijnsysteem, sturen ons naar het direct reageren op prikkels. Dat levert dan snel genot op. Dat kan bijvoorbeeld een bonus voor een bankier zijn of het genot van seks. Dat is korte termijn-denken. Veel later in onze evolutie heeft onze prefrontale hersenschors zich ontwikkeld, ook wel het CEO-brein of executive brein genoemd. Dit deel van de hersenen hebben we vooral nodig voor sociale interactie en het nemen van de juiste beslissing op het juiste moment. Het is gericht op de langere termijn en kan de kortere termijn-krachten overrulen.”Op het moment zelf is een bonus of het hebben van veel macht wel even fijn, maar uiteindelijk word je er niet gelukkiger van en brengt het de wereld niet echt verder”
Bij dilemma’s spelen altijd de korte en lange termijn
Het is volgens Sitskoorn zaak, zeker voor leiders in deze wereld, om hun CEO-brein te trainen. “Op het moment zelf is een bonus of het hebben van veel macht wel even fijn, maar uiteindelijk, zo blijkt ook uit onderzoeken, word je er niet gelukkiger van en brengt het de wereld niet echt verder. Dus als prikkels zich in toenemende mate aanbieden, moet je ook beter en vaker nee leren zeggen. Dat betekent dat je het CEO-brein daarop moet trainen.” Dat begint volgens de hoogleraar bij het onderscheiden van dilemma’s. “Wat zijn dilemma’s? Dilemma’s zijn altijd vraagstukken waarbij korte en lange termijnkrachten spelen. Korte termijn en heel evolutionair zijn geld, macht en seks. Die elementen hebben we nodig om voort te planten en te leven. Door er veel van te vergaren, heb jij de bronnen in handen. Maar zeker na de wereldoorlogen zijn we tot de conclusie gekomen dat samenwerken misschien een beter model is dan elkaar te bestrijden met macht.”Beloningen: andere maatstaven erop nahouden
Onlangs ontstond er een hele discussie over de beloning van topman Ralph Hamers van ING. Uiteindelijk trok de bank het voorstel om het salaris met 50 procent te verhogen naar ruim 3 miljoen euro in. “Ik heb niet de behoefte om specifiek op dit geval in te gaan en ik kan ook niet overzien of de beste man drie miljoen verdient, maar de redenatie van ING en andere concerns bij dit soort verhogingen is op zijn zachtst gezegd merkwaardig. We moeten dit wel betalen omdat dit de bedragen zijn die internationaal worden geboden. Dat klinkt alsof hij zou vertrekken als dat bedrag niet zou worden geboden. Dat is geen argument. Laat hem dan vertrekken. In Nederland kunnen we prima andere maatstaven erop nahouden. ING dacht op de korte termijn. Korte termijn is even fijn. Het CEO-brein had hier moeten instappen en zeggen: het is nog niet zo lang geleden dat de hele bankensector van de rand van de afgrond is gered. We zitten middenin het proces van het opbouwen van vertrouwen. Bepaalde mensen in onze samenleving hebben het nu minder goed als gevolg van de schulden die wij hebben gemaakt. Bij al deze elementen past geen salarisverhoging van 50 procent.”Het schort aan vertrouwen in de maatschappij
Het tumult dat ontstond na de beloningsdiscussie, ging volgens Sitskoorn vooral om vertrouwen. “Daar schort het aan in de huidige maatschappij. De gewone Nederlander heeft niet het gevoel dat er mensen zijn die voor hem of haar opkomen. Ze voelen zich een speelbal van krachten waar ze zelf geen invloed op hebben. Er wordt over hen beslist. Dat is niet alleen een gevoel, het is ook daadwerkelijk zo. Want maar weinig mensen hebben controle over macht en geld. Zij kunnen met die elementen mooi wonen en een fijn leven hebben. Maar dat wens je uit solidariteit en het grotere belang eigenlijk iedereen toe.” Ook mistte de hoogleraar in de discussie vooral een belangrijk onderdeel: strategie. “Het salaris van een topman, is niet het grote doel van ING. Het is hooguit een element in het pad naar het hogere doel. In die zin dat we goede, dienende leiders nodig hebben die vertrouwen kunnen bewerkstelligen. Die teams kunnen smeden. Die niet meegaan in de polarisatie in de huidige maatschappij van ‘ik heb gelijk’.”Ontsnappen aan dagelijkse prikkels
Wat doet Sitskoorn zelf om te ontsnappen aan de genoemde prikkels? “Ik heb door twee dagen een kruis staan. Dan mogen er geen standaard afspraken worden ingeboekt, anders ben ik alleen maar aan het vergaderen. Ik gebruik die niet ingeplande tijd voor reflectie, en contemplatie. Het is tijd om informatie te zoeken, diep te graven, nieuwe dingen te bedenken. Maar ook om een stapje terug te doen en de deur open te zetten voor collega’s. Gaat dat altijd goed? Nee. Want ik plan noodafspraken nog steeds wel op die dagen. Maar ik probeer in die twee dagen wel zo goed mogelijk los te komen.” Sitskoorn heeft geen accounts op Facebook, Linkedin, Snapchat, Whatsapp of Instagram. “Ik heb niet het idee dat ik veel mis. Ik ben wel makkelijk te vinden via diverse websites. Dus krijgen we heel veel e-mails met verzoeken binnen. Maar ik heb een fantastisch team om me heen die veel afvangt. E-mails behandel ik alleen ’s ochtends en ’s avonds op gezette tijden.” Wat is de grootste verleiding waar de hoogleraar zich tegen moet wapenen? “Te hard werken is echt een grote valkuil van mezelf. Ik ben hard bezig om te leren prioriteiten te stellen en te focussen.”Ik vind ook oprecht dat je je als mens kunt en moet wapenen tegen invloeden van buitenaf”
