Het organiseren van tegenspraak kan helpen om tunnelvisie te voorkomen, en daarmee fatale fouten te vermijden. Bij de politie en het openbaar ministerie doen ze het al. Nu het bedrijfsleven nog.
Tunnelvisie zorgde er in 2000 voor dat een verdachte werd veroordeeld voor de Schiedammer parkmoord – die hij niet had gepleegd. De politie en het OM kozen te snel voor één denkspoor, en alternatieve informatie kwam niet meer ‘binnen’. Zulke dramatische gevolgen zijn er gelukkig niet altijd, maar tunnelvisie leidt wel vaak tot een uitkomst die negatief uitpakt voor een of meer betrokkenen. Bij het OM wordt er sinds een aantal jaren in ‘zware zaken’ tegenspraak georganiseerd, zodat oogkleppen minder kans krijgen. Een collega-officier leest en kijkt mee, en stelt keuzes en scenario’s zo nodig ter discussie. Volgens plaatsvervangend hoofdofficier van justitie Chris van Dam zou dit ook voor bedrijven een goed idee zijn. ‘Managers kunnen er ook veel baat bij hebben als er soms iemand tegen ze inpraat of hun keuzes tegen het licht houdt.’
Vertrouwen
Van Dam vergelijkt georganiseerde tegenspraak met autorijden met een veiligheidsriem: soms is het irritant, maar uiteindelijk heel waardevol. Makkelijk is het overigens niet, als iemand keihard tegen jouw opvatting ingaat. ‘Het is vooral de toon die de muziek maakt’, zegt Van Dam. En vertrouwen speelt ook een grote rol. Maar ‘het moet ook niet zo zijn dat we met zijn allen onder een grote warme deken zitten. Iemand moet kunnen zeggen dat hij vindt dat een onderzoek de verkeerde kant op gaat, in een gesprek op basis van vertrouwen over en weer.’ Verder dient de communicatie makkelijk te verlopen en low profile te zijn, en de onderzoeker (of manager) moet niet het idee krijgen dat hij of zij ter verantwoording wordt geroepen. Nog erger is het als de oppositie via de leidinggevende loopt. Van Dam: ‘Dan is het snel voorbij met de tegenspraak.’
Bron: Peter van Lonkhuyzen in Management Team, 16 september 2014
