Businessleiders zijn het erover eens dat inzicht in de dagelijkse gang van zaken binnen de eigen organisatie essentieel is. Toch zijn er nog veel schandalen vanwege onethisch gedrag. Hoe komt het dat compliance alléén niet werkt?
In reactie op strengere wet- en regelgeving geven bedrijven prioriteit aan compliance. Sprekend voorbeeld is JP Morgan, de bank die sinds 2012 maar liefst 13.000 extra compliancemedewerkers aanstelde die ervoor moeten zorgen dat alles volgens de regels gaat.
David de Cremer (Judge Business School, Cambridge, auteur over proactief leiderschap en besluitvorming) en Bjarne Lemmich (hoofd Finance College bij farmaciebedrijf Novartis, Bazel) vinden niet dat méér compliance organisaties sterker en beter maakt en voeren hier twee argumenten voor aan:
1. Hellend vlak
Uit gedragswetenschappelijk onderzoek blijkt dat verreweg de meeste mensen het rechte pad verkiezen en dat iedereen door de omstandigheden zich op een hellend vlak kan begeven. Compliance, zeggen De Cremer en Lemmich, heeft als nadeel dat het de drempel om onethisch gedrag toe te geven alleen maar verhoogt omdat het primair berust op gedragscontrole en -beheersing van buitenaf, namelijk door regels, geboden en verboden en niet van binnenuit door verinnerlijking van ethische principes.
2. Rationalisatie (zelfrechtvaardiging)
Sta je eenmaal op het hellende vlak, zeggen gedragswetenschappers, en ga je door te rationaliseren jezelf ervan overtuigen dat je niets kwaads doet, dan kan dat de opmaat vormen voor nog meer regelovertredend gedrag. Neem Tim Cook, CEO van Apple, die reageerde op aantijgingen van belastingontwijking: ‘Ik zie Apple’s belastingbeleid niet als oneerlijk omdat ik mezelf noch het bedrijf als oneerlijk beschouw.’
Wat te doen?
Om tijdig te kunnen interveniëren, is het belangrijk risicovolle situaties (‘hellende vlakken’) goed in beeld te hebben. Ook moet er een cultuur zijn waarin vrijuit gesproken kan worden over het eigen gedrag. Is er alleen een compliancesysteem werkzaam zonder aanvullingen, dan ontstaat een cultuur waarin zelfbescherming voorop staat.
Cremer en Lemmich zijn optimistisch en signaleren dat de gedragswetenschappelijke benadering terrein wint. Zo is Novartis begonnen met een leertraject voor werknemers over de basisoorzaken van non-compliance. En Huawei, de Chinese telecommer die creativiteit en innovatie hoog in het vaandel heeft, moedigt werknemers aan openlijk voor misstappen uit te komen zonder dat dat gevolgen voor ze heeft.
Bron: Harvard Business Review, hbr.org
