Ondernemingen willen zich aan de wet- en regelgeving houden. Dat lukt niet altijd en dat is het probleem van complianceprogramma’s.
Het is duidelijk dat ondernemingen (zoals Volkswagen) interne complianceprogramma’s hebben om wetsovertredingen en onethisch gedrag te voorkomen. Het is ook duidelijk dat het niet overal en altijd goed gaat. Dat komt volgens onderzoeker Todd Haugh (Kelley School of Business) doordat de meeste programma’s niet gericht zijn op de gedragskant van compliance. Mensen die zich overgeven aan onethisch of zelfs illegaal gedrag, blijken zulk gedrag via ‘rationalisaties’ te billijken (zie kader). Haugh adviseert ondernemingen om de volgende stappen te nemen bij het opzetten van een complianceprogramma.Complianceprogramma’s: de 3 stappen
- Huur een gedragsspecialist in die de organisatie, en vooral HR, inzichten biedt op het gebied van gedragsethiek, gedragseconomie, morele psychologie en criminologie.
- Maak gebruik van best practices op gedragsgebied om rationalisaties tegen te gaan. Laat mensen bijvoorbeeld expliciet bevestigen (of een verklaring ondertekenen) dat ze zich aan de regels hebben gehouden bij taken met compliancerisico’s. En maak bespreekbaar hoe rationalisaties ethisch gedrag kunnen beïnvloeden.
- Beloon goed gedrag met niet-financiële incentives (openbare uitingen van lof en dankbaarheid zijn erg effectief). En elimineer prikkels in de organisatie of de cultuur die onbedoeld tot overtredingen (en rationalisatie daarvan) leiden.
8 veelvoorkomende rationalisaties van overtredingen
- Verantwoordelijkheid voor het gedrag ontkennen (‘ik wist niet dat dit niet mocht’, of ‘ik kon niet anders’).
- Schadelijke gevolgen van het gedrag ontkennen.
- Ontkennen dat er slachtoffers zijn (of menen dat het slachtoffer het verdiende).
- De veroordelaars veroordelen.
- Hogere belangen dienen (die van de groep waar de overtreder deel van uitmaakt).
- Vinden dat het doel goed is, zodat onethische middelen geheiligd zijn.
- Het recht claimen op de resultaten van het illegale gedrag.
- Claimen dat het gedrag normaal is (‘iedereen doet het’).
