Werkgevers zouden kunnen bijdragen aan het verminderen van stress door bewegen te faciliteren, of door een mindfulnesscoach aan te stellen. Dat zegt neuropsycholoog en hoogleraar Klinische Neuropsychologie Margriet Sitskoorn. Veel stress is funest voor medewerkers, omdat daardoor de prefontale hersenschors minder goed werkt, en juist die is nodig omdat die vaardigheden als plannen en het onderdrukken van impulsen aanstuurt.
Sitskoorn reageert op de plannen van verschillende gemeenten om bij mensen met schulden eerst de stress weg te nemen, om pas daarna de problematiek aan te pakken. Volgens Sitskoorn, die ook het boek Ik2 over persoonlijke ontwikkeling schreef, is dat een goed plan: ‘Het is een goede aanpak. Stress zorgt ervoor dat de prefontale hersenschors, het gebied achter je voorhoofd, slechter gaat werken. Die prefontale hersenshors heb je juist nodig om je schulden aan te pakken. Die prefontale hersenschors is evolutionair gezien het laatst ontwikkelde gebied van de hersenen, dat gebied zorgt ervoor dat je kunt plannen, leren van feedback en je impulsen onderdrukken. Dat zijn allemaal hele belangrijke vaardigheden die je nodig hebt als je in de schulden zit. Onder stress gaat dat gebied per direct minder goed werken en gaat een evolutionair heel oud gebied harder werken. En die oude gebieden zijn juist heel erg bedoeld voor de korte termijn beslissingen, zoals doen waar je zin in hebt, impulsen op laten komen en daarnaar handelen, eerder geïrriteerd zijn, sneller geld uitgeven, als je verslavingsgevoelig bent daar eerder aan toe geven. En dat zijn juist de dingen die je niet moet doen als je schulden hebt. Het is een langere termijn proces met het onderdrukken van impulsen.’Stresspreventie
Volgens hoogleraar Sitskoorn zouden mensen die stress ervaren, maar ook bedrijven en organisaties meer aan preventie van stress moeten doen: ‘Je zou juist meer aan stressregulatie moeten doen, de prefontale hersenschors ontwikkelen waardoor uit de schulden komen, bijvoorbeeld met schuldsanering, meer kans van slagen heeft. Want vaak komen er nog andere dingen bij kijken, zoals problemen in de relationele sfeer, dat het voor de kinderen niet prettig is, en het is een lange termijn vervelende situatie. Het is niet dat je deze week de schouders eronder zet en het is klaar. Dus je weet dat je er langer inzit. En dat is voor de hersenen heel moeilijk, dat je iets moet doen waar je pas op de langere termijn profijt van hebt. Je ziet het al bij kinderen: als ze moeten leren en er komen vriendjes langs om te voetballen dan gaan ze voetballen, want dat is aantrekkelijker dan leren. En dat gaat zo je hele leven door. Je komt je hele leven voor dilemma’s te staan. Als dat klein begint is dat goed, want daardoor leer je je prefontale hersenschors te ontwikkelen en daardoor leer je wat de consequenties van je gedrag zijn, daardoor bouw je langzaam de vaardigheden op die je nodig hebt als je voor grotere problemen komt te staan. Bij langdurige stress komt dat systeem onder druk te staan. En dat heeft niet alleen invloed op de problematiek waar een persoon mee te maken heeft, vertelt Sitskoorn: ‘Het werkt overal in door. Soms kun je het dan wel op 1 terrein opbrengen om het goed te doen, bijvoorbeeld je werkt nog en daar stop je al je energie in om niet uit te vallen, maar dan zie je dat het daarna ook wel klaar is. Op de tenen lopen dat houdt niemand 24 uur per dag, 10 jaar vol.
Bedrijven die werknemers met schulden of andere zware stress in dienst hebben, zouden daar ook wat aan kunnen doen: ‘Overmatige stress is op verschillende manieren aan te pakken. Het beste is om een plan te hebben en iemand die jou daarbij helpt, om dat plan ook op te volgen. Het is verleidelijk om het geld toch weer uit te geven. Want iedereen verzint daar wel iets voor om toch te zeggen ik heb nu zolang dit, zolang dat, dus ik mag nu iets doen. Dat is een heel normaal mechanisme, wat we moral licensing noemen en dat ook met de prefontale hersenschors heeft te maken. Terwijl je het eigenlijk niet moet doen, Want dan duurt het langer voordat je uit de problemen bent.
Lees ook de gratis e-pocket over het ontwikkelen van de hersenen om uiteindelijk je doelen te bereiken! E-pocket IK2 met tips & tricks om je hersenen te ontwikkelen én je doelen te bereiken E-pocket IK2 voor coaches en docenten om je cliënten en studenten te helpen bij duurzame gedragsverandering.
EFFECT Programma Margriet Sitskoorn is auteur van het boek IK2, waarbij nu ook nog een coachingsboek en een IK2 werkschrift is uitgekomen. Daarin heeft ze een uitgewerkt model met oefeningen die helpen om de prefontale hersenschors te trainen en te versterken, waardoor iedereen (en het werkgeheugen) beter gaat functioneren, ook onder druk. Het programma heet het EFFECT Programma. Sitskoorn legt uit hoe het werkt: ‘De E staat voor Enriched Environment: dat gaat om elke dag nieuwe dingen doen. En dat hoeft geen geld te kosten. De wereld zit vol met nieuwe dingen, het is alleen vaak dat je daar de energie niet voor hebt. De F staat voor Fixed Sleep Pattern: elke dag op dezelfde tijd naar bed en op hetzelfde tijdstip op. Op smartphones zijn wekker-apps die precies aangeven wanneer je naar bed moet en wanneer je op moet staan. Dit klinkt misschien ouderwets, maar het is enorm effectief. Als je beter slaapt is het sowieso goed tegen depressie en tegen stress. Je doorbreekt een vicieuze cirkel, want mensen die onder stress staan slapen slecht. Door goed te slapen wordt de prefontale hersenschors sterker’ ‘Iets anders wat je moet doen is Flow Focus . Dat staat voor in de flow komen, zoals topsporters bijvoorbeeld doen. Dat betekent heel geconcentreerd zijn zonder stress te ervaren. Heel veel mensen denken dat je dat hebt of niet, maar dat is niet zo, iedereen kan dit gewoon leren. En dat kun je leren met cursussen, appjes , boeken, of mindfulnesstrainingen. Ikzelf gebruik Headspace, 10 minuten per dag. Dat werkt heel goed tegen stress en je immuunsysteem wordt sterker. Ook word je beter in het reguleren van je emoties. Als je ligt te stressen in je bed, leer je dat loslaten. Ik raad het echt iedereen aan, of je nu in een stresssituatie zit of niet.’ ‘De volgende E staat voor Exercise, en daar kunnen werkgevers ook vooral wat aan doen: bewegen. Wij zitten de hele dag stil. Dat is slecht voor hart en vaten, maar ook slecht voor de hersenen. Steeds meer bedrijven hebben sportfaciliteiten, of geven de ruimte om te bewegen. Dat is ongelooflijk goed tegen stress, maar ook voor de neuroplasticiteit van de hersenen en de ontwikkeling van de prefontale hersenschors. Daardoor word je productiviteit beter, je efficiency wordt beter en je denken wordt beter. Dus ook werkgevers zullen direct profiteren van de gelegenheid om medewerkers te laten bewegen.’ ‘Wat complexere tips zijn bijvoorbeeld Connect today with tomorrow. Dat moet je leren om – en veel mensen weten dat wel, maar doen dat niet – te beseffen dat wat je vandaag zaait, morgen oogst. Als je in een schuldensituatie zit moet je eigenlijk leren wat delay of gratification is. Uitstel van beloning dus. Dat moet je voor langere tijd volhouden, want je moet door de moeilijke periode heen. In het werkboek IK2 staat veel oefeningen en trainingen in de vorm van ‘als dit, dan dat’. Andere manieren zijn het oefenen van je werkgeheugen. Dat geheugen houdt informatie vast om daar later iets mee te doen. Dit kun je met allerlei taken oefenen. Ook kun je naar de website www.ik2.nl gaan, want daar staan ook van dit soort oefeningen op.’ Tot slot komt Sitskoorn bij de laatste letter van het EFFECT-model, de T, van Tijd. ‘Je moet er tijd aan besteden. Dus het zijn niet allemaal quick fixs, maar het is wel iets dat je voor je hele leven nodig hebt. Je moet veel zelf doen, maar bedrijven kunnen ondersteunen door bijvoorbeeld een midfullcoach in dienst te nemen, of bewegingsprogramma’s aan te bieden. En dat levert voor medewerkers en bedrijven direct iets op.‘ Door: Eduard van Brakel
