Voor een Brexit stemmen, “maar wat nu?” lijken de Britten zich af te vragen. Nu het Brexit referendum achter de rug is, is de strijd losgebarsten over waar de Britse financiële sector zich zal vestigen. Wat gebeurt er met de Londense City wanneer het VK uit de EU treedt? De een bekijkt het angstig, de ander ziet kansen. Zo ziet Frankfurt zichzelf als een logisch alternatief als vestigingsplaats voor financiële instellingen, maar ook Parijs biedt zichzelf aan en in Amsterdam gaan er stemmen op voor een actieve wervingscampagne. Een ander direct zichtbaar gevolg van het referendum is de waardedaling van de pond. Dit heeft de Britse export gunstig beïnvloed, maar exporteurs naar het Verenigd Koninkrijk op achterstand gezet. De pond wordt bovendien als minder solide gezien en alles wat het Verenigd Koninkrijk importeert wordt een stuk duurder. Intussen staan de voor en tegenstanders van de Brexit nog steeds tegenover elkaar hoewel het debat in felheid is afgenomen en ook bij Brexiteers de onzekerheid over hun keuze wat is toegenomen.
Een ander issue is de vraag of het Verenigd Koninkrijk wel verenigd zal blijven wanneer de Brexit een realiteit wordt. De Schotse nationalisten zien de Brexit als een mogelijkheden om het uittreden uit het Verenigd Koninkrijk opnieuw ter discussie te stellen. De Brexit is zo niet alleen politiek, maar ook bestuurlijk een gigantische klus, dat veel capaciteit en denkwerk vereist. De Britten hadden het intellectueel vermogen waar ze over beschikken ook anders in kunnen zetten. Met andere woorden het Verenigd Koninkrijk levert in.
Dit geldt ook voor de andere vermogens waar het Verenigd Koninkrijk over beschikt. Het materieel vermogen (de hoeveelheid bezittingen), het commercieel vermogen (het vermogen om transacties te doen), het socialisatievermogen (het vermogen om alle betrokkenen deel te laten uitmaken van de organisatie), of het denkvermogen (het vermogen om het intellectueel vermogen in de organisatie te mobiliseren), bij al deze vermogens zien we verlies en afname. Bij bedrijven zien we eenzelfde ontwikkeling wanneer een bedrijf besluit een drastische stap terug te zetten. Terug bij af betekent weliswaar een nieuwe start en meer vrijheid, maar uit het systeem stappen en het wiel opnieuw uitvinden gaat nooit zonder pijn.
Deze analyse van vermogensverlies door de Brexit maken wij op basis van een bedrijfskundig model dat we ook op de Europese Unie hebben toepassen. Dit model laat zien dat Europa na de Tweede wereldoorlog een fase van creativiteit heeft gekend. In die fase ging het vooral om de inzet van het intellectueel vermogen en het zien te voorkomen te vervallen in hobbyisme, in dagdromen. Nadien is vooral gewerkt aan het effectueren van de Europese gedachte door het instellen van tal van instituties en daarmee het creëren en faciliteren voor de interne markt. Na Maastricht is de aandacht op efficiency komen te liggen, dat wil zeggen de focus kwam te liggen op geld en markt. Hier lijkt men wel in de hierbij behorende valkuil te zijn getuimeld. Namelijk het vervallen in bureaucratie. Niet dat de Europese democratie zo gigantisch is, maar Europa liep vast in procedures, regels en beperkingen.
In ons boek Europa Heruitvinden geven we een aantal optie weer om Europa weer aan de gang te krijgen. We pleiten voor een flexibilisering van Europa. Een alternatief is terug te keren naar de effectiviteitsfase waar de nadruk vooral ligt op het functioneren van de interne markt. Dit is wat we nu zien in het Verenigd Koninkrijk. De Britten pleiten al langer voor minder verbondenheid en slechts een economische instelling. Met de Brexit kiest ze daar nu bewust voor. Het bedrijfskundig model dat wij gehanteerd hebben toont echter dat terugkeren naar een vorige fase gepaard gaat met vermogensverlies. Zoals we beschrijven is dat op alle fronten zichtbaar in het Verenigd Koninkrijk. Op de lange termijn hoeft dat echter niet fataal te zijn, mits het Verenigd Koninkrijk voldoende beschikt over alle vermogens, maar op korte termijn zal er een flinke deuk in de reserves worden geslagen. Het verlies van vermogen geldt echter niet alleen voor de Britten. Ook de landen die in de Europese Unie blijven zullen op alle vier de vermogens gaan verliezen. Deze ontwikkeling in Europa dient gestopt te worden voordat er onherstelbare schade is aangericht. Te beginnen met het creëren van draagvlak voor een Europa dat veranderd en anders wordt ingericht. Draagvlak betekent dat de Europese samenwerking als absoluut uitgangspunt genomen te worden zodat binnen dit kader flexibiliteit leidt tot een nieuwe constructie met nieuwe verhoudingen en nieuwe instituten.
Door: Teun Hardjono en Hubert Beusmans, auteurs van het boek Europa heruitvinden
