Léon de Caluwé zet op 29 mei met een groots afscheid bij de VU een punt achter zijn imposante loopbaan met dito oeuvre. Zijn kleurentheorie wordt in Azië maar ook door sjeiks in Saoedi Arabië gehanteerd. Zijn gedachtegoed over veranderen en adviseren veranderde organisaties blijvend. Terugkijkend zegt hij: ‘Ik heb geleerd om niet altijd te moeten kiezen.’ Over laveren in een wereld van paradoxen.
Léon de Caluwé is de enige hoogleraar advieskunde in Nederland. Dat is niet het enige dat hem uniek maakt. Wie over veranderen, adviseren en gaming spreekt, spreekt over Léon de Caluwé. Gevraagd naar hoogtepunten uit zijn rijke carrière noemt hij als eerste de acceptatie van zijn kleurentheorie. ‘Het is toch bijzonder als je op onbekende plekken komt en mensen spreekt die je niet kent, maar waar wel jouw denkbeelden in kleuren zijn geaccepteerd. De theorie erachter is nog altijd actueel en wordt steeds verder onderbouwd.’ In 1997 schreef hij al het boek ‘Veranderen moet je leren’. Zou hij dat boek nu weer zo schrijven? De Caluwé: ‘Ik heb het pas nog helemaal herzien en schrok toch van mijn taalgebruik. Er staat heel vaak het woord “moeten” in. Als ik iets geleerd heb in de loop der jaren, is dat we niet altijd moeten willen kiezen. Bij veranderen en adviseren staat keuzes maken vaak voorop. Op dat punt heb ik het mis gehad in het verandervak. We moeten juist leren omgaan met paradoxen en ertussen laveren. We moeten spanningen leren hanteren in plaats van het altijd op willen lossen. Het is als vliegen met een helikopter; je moet constant “wiekend” bijsturen. Kijk naar de bed-bad-brood discussie. Iedereen snapt dat je mensen niet moet laten verdrinken, maar iedereen snapt ook dat we niet alle vluchtelingen op kunnen nemen. Het is een paradox waar je samen uit moet zien te komen. Dat doe je niet met kiezen tussen twee kwaden. We moeten paradoxen kunnen verdragen en hebben hybride spelers nodig.’Naïef
Terugkijkend zegt De Caluwé dat hij in de vroege jaren van zijn adviespraktijk misschien wel eens te naïef is geweest. ‘Ongedocumenteerd kun je makkelijker advies geven. Met de praktijkkennis die ik in de loop der jaren heb opgedaan, zie ik nu pas de complexiteit van vraagstukken. In die zin geloof ik minder in maakbaarheid dan toen ik bijvoorbeeld in 1997 dat boek schreef. Dat wil niet zeggen dat je met professionals niet zaken wezenlijk kunt veranderen. Een van mijn mooiste klussen was in de jaren negentig een verandertraject bij Delta Lloyd. Hadden we daar toen niet ingegrepen, was Delta Lloyd denk ik omgevallen. Alleen de top zag de noodzaak van een andere attitude. Die hebben we toen kunnen introduceren.’Verandergekte
Is veranderen inderdaad een buzz geworden en is er sprake van gekte? De Caluwé vindt van niet. ‘Ja, er zijn veel veranderconsultants, maar organisaties die wat willen, die willen veranderen, weten de echte professionals er wel tussenuit te filteren.’ Wat geldt voor veranderen, geldt volgens De Caluwé ook voor het adviesvak, zijn andere core-competence. ‘Advies is geen wettelijk beschermd beroep, maar ook hier zijn er professionals die er bovenuit steken. Ik vind dat het adviesvak de laatste jaren sterk verbeterd is. We hebben meer goede tools gekregen en weten veel beter wat effectief is. Truc bij advies is vooral dat de opdrachtgever de adviseur ruimte moet geven. De adviseur op zijn beurt moet snappen dat hij niet één trucje kent en altijd kiest voor eenzelfde oplossing. Ook hier geldt dat een adviseur moet laveren en niet moet kiezen.’
