‘Als je doet wat je deed, krijg je wat je kreeg’. Einstein benoemde wat de natuur al sinds haar bestaan weet: floreren doe je alleen door je continu slim aan te passen. Maar de mens? Die is daar wat stugger in. En daarom zitten we hier deze 1e december met 270 man – uit zorg, onderwijs, bedrijfsleven en overheid – in de Burgers’ Zoo bij elkaar. Hoe doen we dat nou, dat meeveren in deze woelige wereld vol ruis?
‘Alsof er een bak energie over je wordt uitgestort’, reageert een deelnemer al tijdens de lunch. En dan moet de middag nog komen. Ja, dat krijg je ervan als veranderen het thema is en gerenommeerde experts een dag lang hun kennis en ervaring met je delen. Dan gaat het al snel over vonken, sneezen, vaart brengen en golven maken. En komt je drive vanzelf wel bovendrijven.Boost
Dat is natuurlijk ook precies waarvoor we gekomen zijn. ‘Die boost zoek ik’, beaamt een leidinggevende in een ziekenhuis. ‘Met mijn team van verpleegkundigen sta ik met mijn poten in de modder, terwijl er continu prikkels op ons afkomen waar we iets mee moeten. Maar wat? En hoe? Daar hoop ik hier handvatten voor te krijgen.’ En een IT’er: ‘De markt vraagt van onze organisatie dat we naast ontwikkelen ook gaan adviseren. Voor veel collega’s is dat nogal een roer-om-verhaal. Ik kom snuffelen aan ideeën om hen daarin mee te krijgen.’Mooie mix
Beide deelnemers vallen met hun neus in de boter, want in acht uur tijd strooien de zeven sprekers rijkelijk met inspiratie en inzichten. Waar de een dat bedachtzaam en feitelijk doet, stuitert en danst de ander door zijn verhaal. Bij elkaar levert het een bonte mix op van eyeopeners, doordenkers en concrete verandertips, die we morgen meteen kunnen toepassen.Wendbaar zijn
Want dát we mee moeten in de vaart der volkeren, daarvan doordringt dagvoorzitter Jeroen Busscher ons meteen in zijn opening. Voldeed in het industriële tijdperk nog een starre, voorspelbare organisatie, tegenwoordig is veranderen het ‘nieuwe normaal’ en draait het in een professionele setting puur om toegevoegde waarde leveren. Om wendbaar zijn dus, zodat je kunt reageren op de permanente prikkels van buiten.Interesse kweekt wondertjes
En dat vernieuwen moet je willen. ‘Dat je iets moois wil maken waar jij en je organisatie iets aan hebben.’ ‘Sneezers’, noemt Jeroen deze mensen die van nature bewegen. ‘Op hen moet je je als leidinggevende richten. Hoe? Door interesse te hebben in wat ze doen.’ En volgens Jeroen begint dat bij een hele simpele vraag: hoedoedegeda? ‘Echt, stel ‘m en je ziet: er gebeuren wondertjes. Als mensen elkaar hiermee gaan infecteren, groei je van een projectorganisatie uit tot één groot leerhuis.’Elkaar in de ogen kijken
Gedragswetenschapper Ben Tiggelaar doet in zijn pleidooi voor positief leiderschap ook een beroep op onze wilskracht. ‘We werken in ons leven gemiddeld 82.200 uren. Die wil je toch zinvol besteden? Afwachten is geen serieuze strategie. Je moet er zelf wat voor doen.’ En laten we daar vooral meteen mee beginnen. Want: ‘Zou het niet mooi zijn als we over een jaar of twintig in onze omgeving te boek staan als mensen die anderen positief hebben beïnvloed?’ Daarvoor hoeven we geen ingewikkelde toeren uit te halen, want motiveren is vooral: elkaar in de ogen kijken, zendtijd geven. Ben: ‘Door tien minuten per kwartaal een een-op-een gesprek te voeren met je teamleden, geef je de betrokkenheid onmiddellijk een oppepper.’Simpel én verdomde lastig
Zo simpel kan het zijn, onderschrijft adviseur Manon Ruijters. Met elkaar praten is met elkaar leren. ‘En zo kweek je sterke professionals, die gaan voor hun vak en voor hun ontwikkeling’. Toch tonen haar onderzoeken hoe verdomde lastig het is voor een organisatie om medewerkers hiertoe aan te zetten. Manon: ‘Je kunt het immers niet uitrollen, voorschrijven of er een opleiding van maken. De medewerker moet zélf de keuze maken om lerend in zijn werk te staan. Dus is het raadzaam voor een leidinggevende om uit een ander vaatje te tappen. Loslaten, is Manons devies. Verantwoordelijkheid en vertrouwen geven. Ideeën vrij laten stromen. Verbinden door het gesprek aan te gaan.Veranderen of voor-anderen?
Waar het om vrijlaten gaat, kunnen we nog veel opsteken van de wijsheid uit de natuur. Want of het nu om parende slakken, verkennende termieten of loslatende exoten gaat, aanpassen kunnen zij zich als geen ander, leren we van inspirator Eric de Blok. En dat doen zij heus niet omdat hun baas dat toevallig opdraagt. Eric: ‘Veranderen klinkt vaak als “voor-anderen”, maar het is geen moetje. De natuur doet al 3,8 miljard jaar niets anders dan floreren, door bijvoorbeeld het onverwachte te integreren, zich in onveilige tijden te diversifiëren of door te vertrouwen op de draagkracht van een enthousiaste minderheid.’Achter je computer weg
Eric’s voorbeelden treffen duidelijk doel. Een trainee bij een gemeente reageert: ‘Het lijkt zo simpel op dat filmpje; hoe die plant sterker wordt door letterlijk los te laten. Maar nu nog doen! Waarom is dat toch zo lastig voor ons?’ De organisatieadviseur naast haar heeft wel een idee: ‘Niets is ingewikkelder dan gedrag aanpassen.’ Wat in ieder geval helpt, volgens hem, is persoonlijk contact. ‘Wil je veranderen? Ga dan vooral achter je computer weg, zou ik zeggen. Dat is namelijk geen plek om je drijfveren en die van je collega’s te ontdekken.’Overlopen van passie en kleefkracht
Daar sturen ook de middagsprekers op aan: praat met elkaar, deel je talenten en ambities. Zo wakker je elkaars vlam aan. En daar hoef je heus geen supermens voor te zijn, weet veranderexpert Hans van der Loo. Stad en land reisde hij af op zoek naar het geheim van de zogenaamde ‘wavemakers’, de ultrasuccesvolle startups zoals Uber, Airbnb en Tesla, die niet alleen gedijen op impactvolle bewegingen, maar deze ook in gang kunnen zetten. Verbijsterd was hij door hun verhaal, want wat blijkt: ‘Ze doen niets anders dan mensen binnenhalen die overlopen van passie en kleefkracht waarmee ze anderen aan zich binden.’ En, niet onbelangrijk: ze durven te falen. Want: ‘doen ze dat niet geregeld, dan hebben ze de lat kennelijk niet hoog genoeg gelegd.’ Waarom-mens
Journalist Rob Wijnberg past opmerkelijk goed in dat profiel. ‘Overschat jezelf’, wil hij dan ook iedereen als tip meegeven. ‘Want had ik van tevoren geweten wat er op me af zou komen bij het opzetten van zo’n vernieuwend concept in die traditionele krantenwereld, dan was ik er nooit aan begonnen. Maar, overtuigd als hij was van zijn verhaal, deed hij toch. En durfde. En kijk nu: De Correspondent loopt als een tierelier en Rob voelt zich er als een vis in het water. Maar achteroverleunen, zal hij nooit. ‘Om eerlijk te zijn, zit dat ook niet in mijn aard. Ik ben nu eenmaal zo’n “waarom-mens” die altijd zoekt naar hoe iets anders kan.’
Het zijn de relaties die het doen
Mocht ons hoofd tegen vieren wat vol voelen, kans om in te dutten is er allesbehalve. Want als laatste in de rij sprekers, neemt organisatieantropologe Jitske Kramer ons vol vuur mee in de geheimen van strong tribes, ‘groepen mensen die samen weten wat ze aan het doen zijn’. Daar kunnen organisaties nog flink wat van leren, betoogt ze. Want veranderen komt niet aan op het managen van rollen en taken; het zijn de relaties tussen mensen die de echte drive vormen binnen een organisatie. ‘Wie vindt wie leuk, wie gunt wie wat, wie vindt wie stom; kortom: hoe gaan we met elkaar om? Dát heb je als leidinggevende te managen, niet een organogram.’ Hoe je dat doet? Jitske: ‘Vooral door te luisteren. Door goede gesprekken te voeren. En: door geregeld stil te staan bij wat je met elkaar deelt en waar je samen heen wilt.’
