Als teamcoach help je met teamcoaching een team bij zijn ontwikkeling en bij het bereiken van meer zelfstandigheid. Uiteindelijk moet dit leiden tot wat het team en opdrachtgevers als een succes beschouwen. De teamcoach is geen gewone coach omdat hij gericht is op de groep en niet op het individu. Een teamcoach heeft specifieke kennis en vaardigheden nodig. Maar ook de volgende tien gewoontes zijn essentieel.
Wat doet een teamcoach?
Op teamcoaching zijn heel wat visies te verzamelen. En ook over wat een teamcoach wat een teamcoach precies is en doet.
Volgens Martijn Vroemen, auteur van het Handboek Teamcoaching, is een teamcoach iemand:
- die het team helpt bij zijn ontwikkeling
- om het zo zelfstandig mogelijk te maken,
- die daarbij gericht is op collectieve processen
- en die dat zo mogelijk belangeloos doet.
Teamcoaching: helpen ontwikkelen
Teamcoaching kent kent vele gedaanten. Je kunt een bescheiden handje uitsteken, of het team begeleiden naar grensverleggend inzicht. Wat je niet doet bij teamcoaching is betuttelen, overnemen of het team gaan ‘redden’. Helpen moet leiden tot de ontwikkeling van het potentieel van het team. Je bijdrage kan zich richten op de inhoud, inclusief het ontwikkelen van inhoudelijke vaardigheden. Ze kan zich richten op relaties, zoals het geven van feedback en het helpen oplossen van conflicten. Het kan ook gaan over de organisatie van het team, zoals het stellen van doelen en het maken van afspraken.
Helpen bij ontwikkeling betekent dat je goed snapt in welk stadium van ontwikkeling het team zit. Als teamcoach weet je hoe je het team door sommige lastige overgangsfases heen helpt.
Als teamcoach neem je geen verantwoordelijkheden over van het team, al weet je goed dat de weg naar zelfstandigheid soms om stevig sturend optreden vraagt.
Teamzelfstandigheid bevorderen
Als teamcoach werk je aan het zelfsturend leervermogen van het team en bevorder je de zelfstandigheid van het team. Je neemt met teamcoaching dus geen verantwoordelijkheden over van het team, al weet je goed dat de weg naar zelfstandigheid soms om stevig sturend optreden vraagt. Dat klinkt paradoxaal en dat is het ook. Onzekere teams bied je wat extra veiligheid door duidelijke grenzen te stellen. Overmoedige teams daag je uit door eens flink te confronteren. Je bent als teamcoach niet slechts de onzichtbare hand, maar je weet heel goed dat je afstand moet nemen zodra het kan. Een goede coach kan zich verbinden met het team, maar zal het uiteindelijk ook weer loslaten. Teamcoach is soms een eenzaam beroep.
Tien uitgangspunten bij teamcoaching
Het gaat niet om jou
Dus als de groep niet wil, dan jij ook niet. Daarover kun je beter geen compromis sluiten. Als het team gesloten en behoudend is, en het niet over problemen wil hebben (die er overduidelijk wel zijn), moet je misschien een beetje meer confronteren en een langere adem hebben. Zorg wel dat er draagvlak is, het psychologisch contract voor jouw coachaanpak. Wees niet gekwetst als de groep geen zin heeft, maar vraag je wel af wat jij dan nog te bieden hebt. Zet je ego en belangen opzij. Als je gaat doorduwen, dan ben je een bemoeial en geen coach. Praat het team dus geen problemen aan.
Houd professionele afstand
Veel teams zullen proberen je in hun werkelijkheid te (be)trekken. Dat doen ze vanuit een behoefte aan gelijkwaardigheid en gezamenlijkheid. Ze gaan jou overtuigen, of willen vrienden met je worden. Bewaak dan je professionele grens, zowel wat je persoon betreft, als je opvattingen. Blijf dus kritisch en onafhankelijk, ook bij je teamcoaching. Maar: afstand is niet hetzelfde als afstandelijkheid. Kom zo dichtbij als comfortabel en verantwoord is. Wees ook niet te afhankelijk van complimenten. Jij moet voor jezelf zorgen, dat hoeft de groep niet te doen.
Overwin je angst voor de groep
Bijna iedereen vindt het spannend om voor een groep te staan. En als je geleerd hebt om je angst te beheersen, dan heb je altijd nog wel een ultieme nachtmerrie. Iets wat heel eventueel zou kunnen gebeuren. Het voorkómen daarvan stuurt jouw gedrag, bewust of – waarschijnlijk – onbewust. Ken dus je valkuilen en je zwaktes. Ken je rode knoppen. Ken je reacties als het onveilig wordt: ga je in de aanval? Raak je in paniek? Of wil je het liefst vluchten? Weet wat jij moet doen als je overvallen wordt door angst. Voor iedereen is er een elegante manier om er zonder kleerscheuren uit te komen. Je hebt niet zo heel veel te verliezen. Een deuk in je ego en misschien een klant.
Maak van teamwerk geen moeten
Voor elke groep is er een eigen type samenwerking die past. Dat kan teamwerk zijn, maar dat hoeft niet. Teamwerk wordt veel te ideologisch opgevat en teamcoaches schijnen teams altijd naar een hogere trap van ontwikkeling te moeten brengen. Volgens mij is dat onzin. Veel teams zijn ontzettend geholpen als je waardeert wat er is en dat werkend krijgt.
Maak het eenvoudig, maar niet simpel
Het leven en onderwaterleven van een groep kennen ontelbaar veel variabelen en tegenstrijdigheden. Groepen zijn paradoxaal en complex. Je helpt vooral door helderheid te scheppen. Ga het niet moeilijker maken dan het is, maar als je met simplistische oplossingen komt, help je een team van de regen in de drup. Teamcoaching is een ontwikkelproces en niet alles gaat meteen goed. Ga niet te snel mee met oplossingen die al bedacht zijn. Durf dóór te vragen en te onderzoeken. Je zult met ingewikkelde thema’s moeten omgaan, zoals verlies, sabotage, weerstand en leren denken buiten de lijntjes.
Duik in de onderstroom
Werk altijd met het betrekkingsniveau. Hoor de boodschap, het appèl achter de feiten, maar vergeet de inhoud niet, die blijft relevant. De onderstroom is geen doel op zich. Laat je niet meesleuren. Mijn motto is: haal naar boven wat moet, laat dáár wat kan. Vergeet nooit dat jij deel uitmaakt van de onderstroom vanaf het moment dat je als teamcoach binnenloopt.
Benader de groep als een systeem
Zie alle individuen afzonderlijk, maar kijk naar ze als delen van het geheel. Het systeem kent een eigen dynamiek, eigen patronen en eigen behoeftes. Als je het team wilt ontwikkelen, zie het dan als een organisme, gericht op zelfbehoud en daarom soms conservatief. Weerstand tegen verandering is vaak geen onwil, maar een natuurlijke reflex. Wat mensen zeggen te willen veranderen kan soms op systeemniveau, onbewust, worden tegengesproken. Denk niet in oorzaak en gevolg, maar in cirkels van causaliteit: dat helpt je meteen om weg te blijven van het idee dat er een ‘schuldige’ is aan te wijzen voor een probleem.
Werk in het hier-en-nu
Van het verleden kun je leren en over de toekomst kun je dromen. Bij teamcoaching overzie je de hele tijdlijn die voor het team relevant is. Soms moet je uitzoomen. Maar blijf niet hangen in het verleden en vlucht niet vooruit de toekomst in. Wat het team is, gebeurt hier, voor je ogen. Blijf scherp observeren of een gesprek over toen en daar niet een manier is om de actualiteit te ontlopen. Als er nu relatieproblemen moeten worden opgelost, verlies je dan niet in plannenmakerij.
Ontwikkel repertoire
Een goede coach heeft een aantal modellen paraat die zonder voorbereiding op een flip-over getekend kunnen worden. Minimaal 10, liever 30. Verlaat je niet op één denksysteem, anders blijf je zelf hangen in eerste-ordeleren, al hoef je natuurlijk niet alles te weten. Kies een aanpak die bij je past en durf daarnaast te variëren en je intuïtie te gebruiken.
Waardeer iedereen. Ook jezelf
Die lastpak, dat ene probleemgeval, die chagrijnige klager, die is slechts het ventiel van het systeem. Jij hebt vast ook zo je sympathieën. Dat is menselijk, maar niet professioneel. Geef iedereen een kans. Juist jij bent het voorbeeld om verschillen te overbruggen en groepscohesie te bevorderen. Vergeet niet dat mensen afwijzing heel scherp ruiken. En oh ja: houd ook van jezelf. Je mag dus fouten maken. En laat een team niet over je heen lopen, jou intimideren of beledigen. Nooit. Het beschadigt jou en het team leert dat er geen grenzen zijn.
Bron: Handboek Teamcoaching, uitgeroepen tot Boek van het Jaar 2018 door de Ooa.
Door: Martijn Vroemen
Handboek Teamcoaching bestaat uit twaalf thematische hoofdstukken, beginnend bij de plattegrond van teamcoaching en eindigend bij de persoon van de teamcoach. Daarnaast is er aandacht voor zowel harde als zachte onderwerpen in 60 paragrafen, die min of meer afzonderlijk te lezen zijn. Dit handboek is een compact en toch compleet overzicht van alle thema’s die je tegenkomt bij het begeleiden van teams.
