Arbeidsconflict in het model van de ijsberg

Voor de partijen in een geëscaleerd conflict zijn er vaak op meerdere terreinen pijnpunten. Deze pijnpunten zijn voor partijen zelf vaak moeilijk te onderscheiden; in de misère ervaart men vaak een ‘bak ellende als een kluwen spaghetti’.

Vergelijk het met een ijsberg.

Boven de zeespiegel zien we:

• A het materiële en instrumentele; bijvoorbeeld de (vermeende) afspraak over een loonsverhoging. Maar onder de zeespiegel speelt er nog veel meer. Van net onder de zeespiegel naar verder de diepte in achtereenvolgens:
• B de belangen, ofwel waartoe dient het materiële? In dit voorbeeld kan loonsverhoging de volgende belangen dienen: levensonderhoud, bestaanszekerheid en erkenning.
• C de laag van de waarden. In dit voorbeeld kan een geschonden waarde zijn: ‘je komt je afspraken na’ als
• een toezegging over loonsverhoging niet in stand wordt gehouden door werkgever.
  Als in dit voorbeeld werknemer tegen werkgever zegt: ‘Je moet je afspraken nakomen’, en werkgever daarop reageert met: ‘Jij moet niet zo zeuren’, kan werknemer in de vierde laag worden geraakt, namelijk:
• D identiteit: als in dit voorbeeld werknemer tegen leidinggevende zegt ‘Je moet jouw afspraken nakomen’
• en deze daarop reageert met ‘Jij moet niet zo zeuren’, dan kan de werknemer in de vierde en diepste
• laag worden geraakt. Namelijk die van zijn identiteit omdat hij zich niet gehoord voelt en niet serieus is
• genomen.

Van A naar D is er in toenemende mate sprake van escalatie.

Kosten van arbeidsconflicten

De impact van een geëscaleerd arbeidsconflict kan groot zijn op de medewerker(s) die het betreft, op het team waarin men werkt, op de organisatie en op externe relaties. Deze impact betreft zowel zakelijke als persoonlijke aspecten.

Materiële kosten van arbeidsconflicten zijn onder meer: verlies aan productiviteit, kosten begeleiding door interne deskundigen (zoals HR, management, juristen, vertrouwenspersoon, bedrijfsmaatschappelijk werk), kosten begeleiding door externe deskundigen (zoals casemanager, bedrijfsarts, advocaat), inhuur derden en bij vertrek van een collega een ontslagvergoeding en kosten van werving en selectie, en inwerken nieuwe collega.
Kortom, dit zijn kosten die redelijk meetbaar zijn.

Immateriële kosten

Immateriële kosten zijn moeilijker meetbaar, maar daarom zeker niet minder belangrijk. Deze kosten raken A en B die in het conflict verzeild raken mogelijk nog meer dan de materiële. Het gaat hierbij meestal om gevoelens van onmacht welke voortkomen uit de angst, boosheid en verdriet die A en B ervaren in een in hun beleving vaak uitzichtloze situatie. Welke rol A en B hebben, kan maken dat voor de een het arbeidsconflict zijn hele dag
beheerst, terwijl het voor de ander een van de aandachtspunten in een verder volle agenda is. Dit zal meestal niet bijdragen aan begrip voor het perspectief van de ander.

Ook geliefden van A of B kunnen zich diep geraakt voelen door de effecten die het geëscaleerde conflict op zijn of haar partner heeft. Niet zelden draagt dit bij aan een verdere escalatie van het conflict tussen A en B. Voor de-escalatie en het oplossen van de situatie kan het betrekken van de partner dan nuttig en nodig zijn.

Stress door negatieve feedback

Negatieve feedback doet hetzelfde met de hersenen als fysieke pijn. In geëscaleerde conflicten krijgen A en B negatieve feedback van elkaar en mogelijke andere betrokkenen. Dit levert stress op. Op zich is het beleven van stress een natuurlijke en gezonde gebeurtenis. Het maakt dat je adequaat kunt reageren op de gebeurtenis
die stress oproept zodat de situatie normaliseert. Langdurig blootstaan aan stress vermindert echter het gevoel van welzijn en heeft een negatieve invloed op de gezondheid.

Bron: Conflictvaardig op het werk

Door: Jan Plevier, Frank Emmelot