Bij veranderen denken we vaak vooral aan versnellen. Veranderexpert Arend Ardon pleit juist voor vertragen. ‘Hollend herhalen we het verleden. We vallen terug op oude routines omdat we geen tijd nemen voor reflectie. Je kunt niet versnellen zonder te vertragen.’ En ook zegt Ardon: ‘We zijn vergeten hoe we moeten vallen en opstaan.’
Verandermanagement bestaat al zo’n 25 jaar. Aanvankelijk was het vooral een zoektocht naar de ‘holy grail’. Een stappenplan waarin veranderen altijd lukte. Veranderkundige Jaap Boonstra stelde recentelijk dat die zoektocht naar de holy grail faliekant is mislukt. Er is geen uniforme blauwdruk voor succesvol veranderen. Arend Ardon ziet ook de beperking van een eenzijdige aanpak. ‘Jaren ging het als volgt. Een klein groepje mensen bedacht een (verander)plan en rolde dat vervolgens uit over de organisatie. Een kleine groep die een grote groep wilde veranderen. Deze aanpak werkt alleen als je aan de voorwaarde voldoet dat mensen volgzaam zijn. Dat staat in groot contrast met wat de ambities van veel organisaties anno 2020. We willen juist dat mensen in organisaties initiatief nemen. Dat ze pro-actief zijn en persoonlijk leiderschap tonen. We willen helemaal geen volgzame mensen.’ Dit vraagt om een andere benadering. Een waarin samen nieuwe wegen verkennen in plaats van een van bovenaf rigide verzonnen plan.
“In coronatijd zien we heel veel leiderschap. Waar verlangen is, wordt leiderschap geboren”
Traag versnellen
Fout die we vaak maken volgens Ardon, is dat we bij veranderen vooral hollend vooruit willen. Alles moet snel. Ardon: ‘Met ons hoofd zitten we al in de toekomst; zo moet het worden. We hebben haast, want de concurrentie… Tegelijkertijd zitten we met ons gedrag nog in het verleden. We vallen (zonder dat we dat vaak in de gaten hebben) terug op onze oude routines en gedragingen. Hollend herhalen we zo het verleden. En zo creëren we op voorhand al een plafond. We gunnen ons geen tijd voor reflectie. Je zult eerst moeten vertragen voordat je kunt versnellen. Ik pleit dan ook voor traag versnellen. Als je reflecteert kun je veel beter aansluiten bij wat je echt wilt en consistent daarnaar handelen.’
“Falen zien we als gezichtsverlies. Onze uitdaging is terug te gaan naar ons vermogen tot vallen en opvallen.”
Vallen en opstaan
Maar we zijn in onze moderne ratrace iets verleerd, stelt Ardon. ‘We kunnen niet meer omgaan met vallen en opstaan. We zien falen als gezichtsverlies. Maar als kind leerde je ook lopen en fietsen met vallen en opstaan. Je viel niet terug op je oude gewoontes, maar je leerde hoe het wel moest. Eerst een stapje terug om vervolgens te leren en om daarna echt te versnellen. Het experimenteren is een hele industrie geworden met allerlei methodes, maar in de kern kunnen we het allemaal al lang: als kind deden we niets anders. Onze uitdaging is terug te gaan naar ons vermogen tot vallen en opvallen. Even vertragen als je gedrag niet meer leidt tot de verwachte uitkomst, en dan pas door. Vertragen om te versnellen dus.’
Leiderschap in coronatijd
Juist coronatijd maakt volgens Ardon duidelijk dat vanzelfsprekendheden als sneeuw voor de zon is verdwenen. ‘We zijn door elkaar geschud door corona. Een uitgelezen moment om stil te staan bij wat we echt willen betekenen. Een stem te geven aan ons verlangen. Elke onstuitbare beweging komt voort uit verlangen. Kijk maar eens naar al die maatschappelijke bewegingen die de afgelopen maanden op gang zijn gekomen, vooral gevoed door saamhorigheid. Mensen willen ertoe doen, willen het verschil maken.’
‘Het fascinerende is dat dit ook een ander beeld geeft op leiderschap. Wie is de leider van die bewegingen? Vaak is die niet aan te wijzen. Maar er is wel heel veel leiderschap: er zijn mensen die initiatief nemen en elkaar daarin stimuleren. Waar verlangen is, wordt leiderschap geboren. Nu is ook bij uitstek het moment om te kijken naar alle gewoontes die we vanuit het verleden herhaalden, maar die misschien helemaal niet meer passen bij wie we willen zijn. Oude gewoontes in leidinggeven, vernieuwen en samenwerking. Maar als je die wilt zien, moet je niet direct gaan hollen. Het vraagt om vertraging. Anders val je voor je het weet terug.’
Neem de tijd om samen te experimenteren met nieuw gedrag dat consistent aansluit op je verlangen. Van automatisch het verleden repeteren naar bewust de toekomst creëren. Ardons nieuwe boek Traag Versnellen gaat ook over dit thema en bestaat uit drie delen: verlangen, vertragen, versnellen. Ardon: ‘Stilstaan bij wat je echt wilt betekenen, leren uit het verleden, reflecteren, vallen en opstaan, eerst vertragen en dan versnellen. Zoals een kind leert fietsen.”
Arend Ardon is mede-oprichter van The Change Studio.
Door: Ronald Buitenhuis
