Hij pleit de overheid niet vrij, maar Secretaris-Generaal VWS Erik Gerritsen strijdt ook tegen verkeerde beeldvorming. ‘We horen altijd over de bureaucratische overheid en regels, maar de helft van de regels bestaat helemaal niet en 95 % is niet door Den Haag verzonnen.’ Hij gaat de strijd aan door kritiek te omarmen en betrokken partijen in één kamer bij elkaar te brengen om samen met een oplossing te komen.
Volgens Secretaris-Generaal Erik Gerritsen leeft Nederland in een soort van geestelijke gevangenis waarin we elkaar met de beste intenties van alles wijsmaken. Aannames zijn hardnekkig. Graag wijst hij op de hashtag #waarstaatdat. Spreekt hij huisartsen of wijkverpleegkundigen die klagen over invullen van registraties. Dat ze geen tijd meer hebben vanwege alle regeltjes. ‘Waar staat dat, vraag ik dan. Heel veel is afgeschaft, maar mensen nemen de tijd niet om dat tot zich te nemen. De helft van de regels bestaat helemaal niet. Het is gegroeide praktijk. De overheid is vaak een soort systeemtherapeut om uit te leggen dat er veel meer kan dan mensen denken.’Problemen op grensvlakken
#waarstaatdat? Vaak staat het nergens. Gerritsen haalt het voorbeeld aan van de palliatieve zorg. ‘Een longarts ging op Twitter los dat een terminale patiënt van het zorgkantoor niet thuis mocht sterven. Foei VWS hoor je dan. Terwijl dat echt onzin is. Dat recht heeft iedereen.’ Gerritsen geeft het voorbeeld om uit te leggen wat ze bij VWS vervolgens doen. ‘We pikken zo’n signaal op en kijken welke partijen betrokken zijn, en brengen die in één kamer. We verleiden ze om samen tot een oplossing te komen. Vaak ligt die heel dichtbij en gaat het om geld uit verschillende potjes bij elkaar brengen om te doen wat nodig is. Het gaat vaak verkeerd op de grensvlakken van diverse partijen. Juist op die grensvlakken zitten ook de kwetsbare mensen. Door samen de concrete casus aan te pakken, kom je er vaak uit en leer je beter duurzaam samenwerken met betrekking tot volgende grensgevallen. We moeten groot blijven denken, maar problemen ook klein houden.’
Thuiszitters
Nog een voorbeeld. Nogal wat kinderen zitten thuis omdat er geen passend onderwijs geboden kan worden terwijl ze wel leerbaar zijn. Zijn hoogbegaafd of hebben een sociale uitdaging. Gerritsen: ‘Uiteindelijk gaat het maar om een paar duizend kinderen, 99,9 procent gaat gewoon naar school. Bij kinderen die thuis zitten is vaak het probleem dat samenwerkingsverbanden van het onderwijs en gemeenten andere verantwoordelijkheden hebben; weer dat grensvlak. Ook hier brengen we partijen bijeen en gaan we door maatwerk kijken hoe we die kinderen weer naar school krijgen. We pikken signalen op, pellen het af en gaan ermee aan de slag. Te vaak nog leeft ten onrechte een beeld dat er door bureaucratie niets kan. Dan hoor je dat professionals klagen dat ze veertig procent van de tijd bezig zijn met administratie. Pel je dat af, blijkt zat ze vaak registraties doen die allang zijn afgeschaft. De 5-minutenregistratie bijvoorbeeld in de wijkverpleging. Tuurlijk de overheid kan beter, maar ik verwijs graag naar Fokke en Sukke die zeggen dat cultuurverandering donderdag tussen half drie en drie op de agenda staat. Zo werkt dat niet, we zullen daar heel hard voor moeten werken. Anderzijds, als je problemen kleinmaakt en successen boekt en blijmoedig leert van mislukkingen dan merk je dat er in het veld en op VWS een enorme hoeveelheid energie loskomt waar mensen blij van worden. Bij de Jeugdzorg en in de gemeente Amsterdam heb ik ook mooie voorbeelden meegemaakt van duurzame gedragsverandering ten goede.
Tegeltjeswijsheden
Erik Gerritsen is van de tegeltjeswijsheden. Vertel het me en ik zal het vergeten; laat het me zien en ik zal het onthouden; laat het me ervaren en ik zal het me eigen maken! En ook: handel alsof je verantwoordelijk bent, ook als je niet verantwoordelijk bent, zonder verantwoordelijkheid over te nemen. Hij zegt ze niet zomaar. ‘Veel loopt vast op gedrag. Dan stokken processen ondanks de goede intenties. Probleem is -als gezegd- dat juist kwetsbare groepen de dupe worden. De oplossing zit ‘m in door je te verdiepen in de praktijksituatie, breng partijen samen en laat iedereen iets doen. Denk groot, zet kleine stapjes en begin daar morgen mee.’- Tijdens het Event Corporate Culture op 14 november in Burgers’ Zoo zal Erik Gerritsen uitgebreid vertellen hoe hij, mede gebaseerd op eerdere ervaringen bij de gemeente Amsterdam en in de Jeugdzorg, probeert op het ministerie van VWS de corporate of eigenlijk de public culture van de overheid te veranderen.
