‘Leiderschap begint altijd met zelfkennis.’ Interim-directeur, consultant en schrijver Carolina Pruis is er duidelijk over, als je jezelf niet kent, dan kun je ook geen goed leider worden. Maar om jezelf te leren kennen, is hard werken en je kwetsbaarheid onder ogen durven zien. ‘Mijn allerbelangrijkste stap om mijn leiderschap te verbeteren, was om in therapie te gaan’. Een interview over vrouwelijk leiderschap, alfamannetjes, oestrogeen en het spelen van het spel met de vrouw die daar een boek over schreef: Vrouw op de Apenrots.
Veel topfuncties worden bezet door mannen, maar tegelijk klinkt er een roep om meer vrouwen aan de top. Want uit onderzoeken blijkt dat bedrijven met vrouwelijke leiders beter presteren. Maar wat is dat dan, dat vrouwelijk leiderschap? Volgens Pruis zijn de verschillen tussen de manier waarop mannen en vrouwen leiderschap vormgeven, biologisch goed te verklaren: ‘Veel verschillen hebben in mijn visie te maken met de manier waarop we gedreven worden door onze oerinstincten. En die worden aangejaagd door de geslachtshormonen: testosteron bij mannen en oestrogeen bij vrouwen. Testosteron staat voor focus, zelfvertrouwen, risico durven nemen, en geloof in jezelf hebben. En dat zijn – ik overdrijf even – typische mannelijke eigenschappen. En oestrogeen staat meer voor onzekerheid, risicomijding, empathie, goed kunnen communiceren, typisch vrouwelijk eigenschappen.’ ‘Wij zijn eigenlijk gewoon aangeklede apen’, zegt Pruis, wier visie op leiderschap mede tot stand kwam door het boek Chimpanseepolitiek van Frans de Waal. Dat boek handelt over de chimpanseekolonie in dierentuin Burgers’ Zoo en in het boek wordt onder meer beschreven hoe fundamenteel anders het leiderschap is van de alfaman (de top-aap) en de alfavrouw (de top-apin). De toppositie van de alfaman wordt doorlopend bedreigd door de sterke mannetjes onder zich. De alfa-aap moet dus altijd alert zijn, zijn macht demonstreren en laten, dat hij de sterkste is, terwijl het leidende vrouwtje voor verbinding zorgt door goed te zorgen voor de andere apinnen en door veel te vlooien en goed voor hun kinderen te zorgen. In de visie van Pruis zijn die verschillen in leiderschap ook goed zichtbaar op de werkvloer. Het lijkt aanlokkelijk voor vrouwen om zich als een alfaman te gaan gedragen, maar dat kun je beter niet doen, stelt Pruis: ‘Dan word je een soort gemankeerde man, en dat is niet verstandig, want daarmee doe je jezelf onrecht aan, je gaat voorbij aan de sterke punten en dat maakt je een slecht leider.’Collegereeks Excelleren in vrouwelijk leiderschap
Het spel om de macht
Maar hoe moet het dan wel? Volgens Pruis moet je erkennen dat er verschillen zijn in hoe mannen en vrouwen omgaan met het spel om de macht. ‘Vrouwen spelen het machtsspel als een potje mens-erger-je-niet en mannen als een potje schaak. Waarbij schaken een man-tot-man-gevecht is, waarbij het gaat om het uitdokteren van een winnende strategie. Bij mens-erger-je-niet is het meer een team-effort van vier pionnetjes. Het gaat om het opzoeken van de veiligheid van een hok. Het gaat niet om winnen, maar om niet verliezen. De uitkomst is dezelfde, maar de weg daarnaar toe is heel anders. Gaat het bij schaken dat jij een winnende strategie bedenkt, bij mens-erger-je-niet bepaalt een factor buiten jezelf, namelijk de dobbelsteen (geluk), of je wint of niet. Vrouwen zijn geneigd te zeggen als ze succesvol zijn: ‘Ik heb geluk gehad’, of ‘Ik had een goed team om me heen’. Een man hoor je zoiets niet verkondigen. Die zal zeggen: ‘Ik ben gewoon heel goed in wat ik doe en daarom heb ik gewonnen’. Mijn boodschap is dat als je als vrouw met jouw spelregels van mens-erger-je-niet gaat meedoen aan het schaakspel van de mannen, je natuurlijk nergens komt. Je moet begrijpen met welk machtsspel je meespeelt, zodat je er met de juiste spelregels adequaat gedrag tegenover kunt stellen.’Mijn advies is om je onzekerheid te erkennen, maar er niet mee te koop te lopen. Zeker niet in de omgeving van mannen.
Onzekerheid als drive
En dat adequate gedrag houdt volgens Pruis ook in dat je bepaalde dingen niet moet doen: ‘Onder invloed van oestrogeen zijn vrouwen vaak onzeker. Daarnaast hebben ze ook de neiging eerlijk te willen zijn. Ook over hun onzekerheid. Waar vrouwen eerlijk zijn over je twijfels zien als deugd, is dat in de ogen van mannen een teken van zwakte en een teken van incompetentie. Want veel mannen zien zelfvertrouwen als een uiting van competent zijn. Dus als je het omdraait, is tonen van onzekerheid in hun ogen een uitingsvorm van incompetentie.’ ‘Onzekerheid is wel een geweldige drive om de top te bereiken, omdat het je aan zet tot actie om te zorgen dat je goed beslagen ten ijs komt. Mijn advies is om je onzekerheid te erkennen, maar er niet mee te koop te lopen. Zeker niet in de omgeving van mannen.’‘Laat zien dat je baas bent’
‘Ik heb als interim-directeur gewerkt bij heel veel bedrijven. Zo ben ik interim-directeur geweest bij Voetbal International en heb daar samengewerkt van Johan Derksen. Een alfa-aap pur sang. Gelukkig had ik toen mijn boek al geschreven. Die lessen kon ik in de typische mannenwereld van het voetbal goed gebruiken om overeind te blijven. De eerste stap is dat ik meteen duidelijk heb gemaakt dat ik de baas was. Dat is nodig als je aan het hoofd komt te staan van een omgeving van mannen. Je moet er geen twijfel over laten bestaan dat je het voor het zeggen hebt, want anders nemen ze je niet serieus.’
Pruis deed niet alleen ervaring op in mannenwerelden, maar ook in organisaties die door vrouwen werden gedomineerd, zoals Pink Ribbon, fondsenwerver voor borstkanker. En dat was echt anders. ‘Ik begon daar direct nadat ik bij VI weg was gegaan. Bij Pink Ribbon bereikte ik niks als ik mij opstelde als baas en mijn macht demonstreerde. Daar zijn vrouwen helemaal niet van gediend. Daar moest ik juist wel mijn kwetsbaarheid laten zien en veel aandacht besteden aan teambuilding, het persoonlijke wel en wee van mijn teamleden, belangstelling hebben voor hun kinderen en privéleven, want anders kreeg ik niks gedaan en werd ik niet als integere baas gezien. In mijn jarenlange ervaring zijn er geen grotere uitersten geweest dan VI en Pink Ribbon.’
Tips voor vrouwen met ambitie
Pruis heeft bij ruim vijfentwintig bedrijven leiding gegeven. Als geen ander kan ze dus tips geven aan vrouwen die ook de ambitie hebben om carrière te maken. Moeiteloos schudt ze acht punten uit haar mouw die jonge vrouwelijke leiders ter harte kunnen nemen:- Heel hard werken
- Je vinger opsteken
- Succes claimen
- Een gevarieerde loopbaan nastreven
- Een lijnfunctie bekleden
- In sales werken
- Niet bang zijn en er voor gaan
- Jezelf niet al te serieus nemen
Niet bang zijn
Pruis verduidelijkt: ‘Claim je succes als je een goed project hebt gedraaid, steek je vinger op en zorg dat de juiste mensen weten dat je succes hebt gehad. Streef een gevarieerde loopbaan na. Switch regelmatig van baan, of van werkgever, want dan word je breed inzetbaar en ga je meer verdienen omdat je steeds kunt onderhandelen over je salaris. Zorg dat je een lijnfunctie krijgt. Vrouwen hebben de neiging om in ondersteunende staffuncties te blijven zitten (HR, Juridische zaken of PR) en dat zijn niet de plekken waar je carrière maakt. Zorg dat je in de lijn komt, het liefst in een salesjob, want daar wordt echt duidelijk wat je bijdrage is. Niet bang zijn. Als er een kans voorbijkomt, moet je die grijpen. Vrouwen denken vaak, net als ik ooit, dat ze het niet kunnen. Als je een kans aangeboden krijgt, pak die dan aan. Realiseer je dat de ander je vaak beter kent dan jezelf en beter kan beoordelen of je ergens geschikt voor zou kunnen zijn. Dat is een belangrijke geruststelling om het gewoon maar te gaan doen.‘Collegereeks Excelleren in vrouwelijk leiderschap
- Wil je Carolina Pruis live meemaken? Doe dan mee aan de collegereeks Excelleren in vrouwelijk leiderschap >>>
