Hoewel we elke dag ervaren hoeveel verschillende meningen en keuzes er zijn, vinden we de diversiteit aan inzichten in de praktijk toch vaak lastig te hanteren; hadden we bijvoorbeeld net een duidelijke lijn uitgezet, komt er toch weer iemand met een andere mening…
Het luisteren naar alle verschillende ideeën is vaak nog tot daaraantoe, maar deze vervolgens samenbrengen tot een besluit waaraan iedereen zich kan verbinden, is vaak een ingewikkelde uitdaging. Natuurlijk hebben we daarvoor formele leiders en managers aangesteld, maar dat wil niet altijd zeggen dat de door hen genomen besluiten ook werkelijk worden gedragen. Naast het gebruik van macht om een voorstel door te drukken proberen we mensen te bewegen door hen te verleiden, motiveren, inspireren en overtuigen. Vaak met een beperkt resultaat, zeker op de lange termijn.
De term Deep Democracy
De term Deep Democracy heeft vele lagen, van diep filosofisch tot uitermate praktisch, waardoor de term verschillende invullingen kent. In navolging van Lewis (2008) geef ik er de volgende betekenis aan.
Het is democratisch omdat het benadrukt dat elke invalshoek ertoe doet en dat de kwaliteit van besluiten het hoogst is wanneer zowel de meerderheids- als de minderheidsstem benut wordt. Er is in de basis geen goed of fout; alle gedragingen, gedachten, gevoelens en meningen doen ertoe en hebben een wijsheid in zich. Ook die dingen die op het eerste gezicht onzinnig of destructief lijken, of tegen de algemene norm ingaan. Oplossingen dienen zich aan als alle stemmen gehoord kunnen worden; Deep Democracy gaat ervan uit dat de antwoorden al in de groep aanwezig zijn.
Het is deep omdat het op een heel praktische manier werkt met diepere emoties en bewustzijnsniveaus in een groep. In de combinatie van de verschillende emoties, waarden, meningen en overtuigingen zit de werkelijke potentie van een groep. De som is meer dan de delen.
Tegenstellingen als start voor een creatief proces
Deep Democracy biedt een alternatief voor het eindeloos vergaderen of rücksichtslos knopen doorhakken. Het uitgangspunt is dat tegenstellingen de start van een creatief proces zijn. Verschillen en spanningen worden niet geproblematiseerd of gladgestreken, maar zijn een normaal en welkom gegeven. De werkelijkheid is een complex geheel van inzichten en door alle invalshoeken met elkaar te combineren komen we tot de hoogst haalbare oplossingen. Juist de afwijkende mening heeft een wijsheid in zich die het beeld van de meerderheid kan verrijken. Immers, de minderheid ziet iets wat de rest nog niet ziet. De wijsheid van de dwarskijker, de dromer, de waarschuwer biedt kans op groei, verbetering en de oplossing van problemen en mag daarom niet verloren gaan. Het zijn de visionairs die met nieuwe oplossingen komen. Weerstand is gewoon een andere mening, een teken dat een stem nog niet is gehoord.
Wat is wijsheid?
Systeemdenker Russell Ackoff heeft in Differences that make a difference de piramide van wijsheid uitgewerkt. Informatie is hierbij meer waard dan data. En kennis meer dan informatie. We hebben namelijk veel informatie nodig om kennis te vergaren. Begrip is weer van grotere waarde dan kennis, en wijsheid is meer waard dan begrip. Wijsheid is nodig om de juiste dingen te doen en is bepalend voor de effectiviteit. De data en informatie komen in gesprekken als eerste naar boven. Deep Democracy is op zoek naar de minderheidswijsheid achter de standpunten en ideeën, zodat deze wijsheid het meerderheidsbesluit kan verrijken.
Deep Democray biedt ruimte
Deep Democracy is erop gericht dat ‘dat wat gezegd moet worden, gezegd kan worden’. Vaak reageren groepen in eerste instantie afwijzend, lacherig of vijandig op afwijkende meningen. Hierdoor worden allerlei beelden, standpunten en ideeën, maar ook communicatiestijlen en mensen bij voorbaat uitgesloten. Wanneer deze invalshoeken niet serieus worden genomen, verdwijnen ze in de onderstroom, waar ze een eigen leven gaan leiden. Dit brengt meestal gedoe, geruzie, politieke spelletjes en inefficiëntie met zich mee. Vandaar dat het belangrijk is om de setting en sfeer veilig te maken voor andere ideeën en manieren van doen, zodat de wijsheid van de minderheidsstem niet verloren gaat. Deep Democracy biedt ruimte aan de eventuele onveiligheid en de mogelijkheid om verder te gaan. Niet door mensen te verleiden, pushen of manipuleren, maar door naar elkaar te luisteren en ieders gezichtspunt serieus te nemen. Doorbraken ontstaan als iedereen er mag zijn met al zijn gedachten, twijfels, emoties en verlangens. Ook de sociaal onwenselijke. Ideeën en oplossingen liggen voor het oprapen als we er maar ruimte aan geven.
Bron: Deep Democracy
Door: Jitske Kramer
