Beste Leike,
Jij las toch ook die prachtige column van Tommy Wieringa in het NRC van 13 maart?
Waarin hij zegt dat de komende verkiezingen gaan over een keuze tussen de korte en de lange termijn? En dat kiezen voor de korte termijn een soort kolonisatie van de toekomst is: uitbuiten wat niet van jou is? Spot on! Kiezen we ervoor om het leven van onze (klein)kinderen te verbeteren, of om de huidige klimaatproblemen, kernafval, en andere nevenverschijnselen van onze welvaart in de verwegkolonie van de toekomst te stallen, zodat we zelf niks hoeven te veranderen? Après nous la déluge?
Kiezen voor lange termijn is niet makkelijk. De Canadese psycholoog Elliott Jacques zegt hier interessante dingen over. Hij onderzocht wat werk eenvoudig of juist moeilijk maakt en concludeerde dat de tijdspanne waarin je feedback krijgt doorslaggevend is. Hoe korter, hoe eenvoudiger en overzichtelijker. Hoe langer, hoe moeilijker en abstracter.
Zo mag ik ’s zomers graag mijn gras maaien. Terwijl ik achter mijn maaimachine loop, verandert het gras van een rommelig veldje met verschillende lengtes en allerlei onkruid in een strak en opgeruimd gazonnetje. De feedback op mijn handelen is niet alleen heel snel, het is ook direct duidelijk als ik iets vergeten ben. Heerlijk!
Vergelijk dat eens met het schrijven van onze boeken. Boeken schrijven is heel ambigue werk waarvan je de feedback pas jaren na het eerste geknutsel ontvangt. In het begin weten we eigenlijk niet goed wat we willen zeggen. Er zit van alles ongeordend in ons beider hoofden en er zijn misschien vermoedens van waar het heengaat, maar veel meer dat, is het in het begin niet. Terwijl stukken tekst vorm krijgen blijft de vraag of we voldoende samenhang krijgen, of er een verhaal van te maken is. Zo’n betoog vormt zich in de loop van de tijd, maar zelfs dan is de vraag of wij hetzelfde boek schreven als de lezer leest. Pas als dat laatste gebeurt, krijgen we echt feedback. Hoe heerlijk en rustgevend is dan het kortetermijnresultaat van dat grasmaaien! Overzichtelijk, duidelijk en ondubbelzinnig.
Iets soortgelijks bij verkiezingen
Is er bij de verkiezingen niet iets soortgelijks aan de hand? Partijen met een langetermijnvisie vragen de kiezers eigenlijk om te accepteren dat het effect van hun beloften pas op heel lange termijn zichtbaar is, terwijl er op kortere termijn wel gevraagd wordt het leven te veranderen. Je moet bijvoorbeeld op korte termijn veel dingen anders doen om duurzamer te leven zodat er op langere termijn een grotere kans ontstaat op een beteugelde klimaatverandering. De kortetermijn gedragsverandering kan heel concreet zijn, terwijl de opbrengst behoorlijk abstract en ver weg is.
Er zijn ook partijen die kiezers helemaal niet vragen om ver te kijken. Zij beloven verbeteringen op de korte termijn. Resultaat waar je wat aan hebt en dat snel zichtbaar wordt. U vraagt en wij draaien. Wilt u een sterke man, hier is ie! Wilt u dat we weer allemaal het terras op kunnen? Gaan we regelen! Ruimhartig met beloften, maar versluierend over welke investeringen dat van ons vraagt, laat staan welke wissel we op de toekomst trekken. In de eerste vier jaar vooruit wordt de wereld mooier, leuker, beter. Het past in de wereld van “Voor 12 uur besteld? Morgen in huis”.
Ik wil die kolonisatie van de toekomst niet. Ik wil een politiek die over vier jaar heen kijkt, die durft te zeggen dat ze 25 jaar verder kijken en dat dat op korte termijn niet zo leuk is. Een politiek die helpt de echt moeilijke keuzes te maken, zodat we de toekomst mooier maken voor onze kinderen en kleinkinderen. Hoe moet dat Leike, in een wereld die van instantbevrediging aan elkaar hangt?
Groet, Jaap
Veranderkundigen Leike van Oss en Jaap van ’t Hek schreven samen veel boeken over verandermanagement en veranderkunde. Daarnaast schrijven ze elkaar brieven. Hun nieuwste boek Onmacht is genomineerd voor Ooa Boek van het Jaar.
