De ouderenzorg van morgen

De ouderenzorg ziet zich geconfronteerd met vele veranderingen. De bevolking vergrijst, we leven steeds langer, de kosten lopen op en personeel is schaars. In het licht van al deze ontwikkelingen deed Morgens onderzoek naar de ouderenzorg van de toekomst: hoe ziet de ouderenzorg er over tien jaar uit? Wat kunnen zorgorganisaties doen om bij te dragen aan de ouderenzorg van morgen? En wat zijn daarbij de grootste uitdagingen?

Veranderingen in de gezondheidszorg zijn veelomvattend en divers: op het gebied van technologie, de wijze van zorg verlenen en de inzet van medewerkers. Daar komen nog meer ontwikkelingen bij waar we rekening mee moeten houden:

• de levensverwachting in Nederland blijft toenemen: de verwachting is dat in 2040 een kwart van de Nederlanders 65-plusser is;
• de financierbaarheid van de zorg is twijfelachtig: bij ongewijzigd beleid en uitvoering stijgen de uitgaven voor zorg in 2040 tot 174 miljard euro, een verdubbeling ten opzichte van de huidige situatie;
• de vergrijzing leidt tot een toename van de zorgvraag – op alle gebieden.

Thema’s in de ouderenzorg van morgen

Uit het onderzoek blijkt dat zes thema’s de ouderenzorg van morgen bepalen.

1. Andere vormen van ouderenzorg

Andere vormen van ouderenzorg zijn nodig om de grote personeelstekorten en de oplopende zorgkosten aan te pakken. We moeten de ouderenzorg efficiënter organiseren, nieuwe woonvormen ontwikkelen, en bestaande structuren en schotten doorbreken. Dit betekent dat alle betrokkenen samen aan de slag moeten: zorgaanbieders, gemeenten, verzekeraars en ouderen zelf. Andere vormen van ouderenzorg kunnen gericht zijn op een regionaal perspectief, het aanpakken van het vastgoed en zelf zorg inkopen.

We moeten de ouderenzorg efficiënter organiseren, nieuwe woonvormen ontwikkelen en bestaande structuren en schotten doorbreken.

2. Technologische ontwikkelingen gaan steeds sneller

Zorgprocessen veranderen en er is steeds meer mogelijk om mensen optimaal te ondersteunen bij het ouder worden. Dit draagt bij aan de kwaliteit van leven, maar het vraagt ook andere werkzaamheden en vaardigheden van professionals. De inzet van technologie, zoals zorgrobots, domotica en monitoring op afstand, lost het tekort aan personeel niet op, maar draagt daar wel sterk aan bij. In het onderzoek geeft 34% van de respondenten aan dat verzorgend en verplegend personeel met de inzet van meer technologie 20% of meer tijdwinst kan behalen.

3. Kwaliteit van leven centraal

Vragen over de betekenis van iemands leven staan steeds meer op de voorgrond. De zorg voor en begeleiding van oudere Nederlanders verschuift van een taakgerichte naar een steeds meer persoonsgerichte aanpak. Daarbij staat de behoefte van de oudere burger voorop en ligt het accent op wat iemand kan en wil. De ontwikkeling naar focus op kwaliteit van leven is een grote transformatie, waarbij de medewerkers in de ouderenzorg niet alleen anders handelen, maar ook hun denkpatronen radicaal veranderen. Hierbij gaat het om persoonlijke behoefte, gezond en gelukkig voelen en geïntegreerde zorg.

4. Zorg thuis is steeds meer van toepassing

Ouderen blijven hierdoor in hun vertrouwde omgeving met bekende mensen om zich heen, behouden bestaande sociale contacten en bepalen zelf hun dagritme. Op dit moment wonen zes van de zeven ouderen thuis en dit zal de komende jaren verder toenemen. Complexe verpleeghuiszorg blijft ook bestaan voor ouderen met multi-problematiek. De overige zorg vindt zoveel mogelijk thuis plaats. Interventies in de thuissituatie vinden eerder plaats, zodat dure behandeling en (onnodige) opname in een zorginstelling voorkomen worden.

5. Eigen verantwoordelijkheid van ouderen door anticiperen op ouder worden

In het proces van oud worden, ontstaan er voor veel mensen problemen. Fitheid neemt af, gezondheidsproblemen nemen toe, de mobiliteit vermindert. Eenzaamheid ligt op de loer. Het huis is te groot, het werken in de tuin is te zwaar, trap lopen gaat niet meer, de badkamer is te krap om met een rollator te betreden, etc. Door combinaties van deze problemen ontstaat gemakkelijk een crisis. Bijvoorbeeld een oudere die valt, een heup breekt en niet meer thuis kan wonen, waarbij dan de vraag is wat te doen. Vaak is dan een (lang) verblijf in het ziekenhuis of een ouderenzorginstelling het gevolg. Het bewustzijn bij ouderen over dit proces van ouder worden en de gevolgen daarvan, is nu laag. Veel ouderen zijn reactief en handelen pas als het te laat is.

Het bewustzijn bij ouderen over het proces van ouder worden en de gevolgen daarvan, is nu laag. Veel ouderen zijn reactief en handelen pas als het te laat is.

6. Preventie en welzijn

Het doel van preventie is dat ouderen langer gezond en zelfstandig blijven. Hiermee houden zij langer eigen regie, wordt de inzet van professionele hulp beperkt en stijgen de kosten voor de ouderenzorg minder hard. Ouderen behoeven speciale aandacht als het gaat om preventieve maatregelen. Veel ouderen worden geconfronteerd met een toename van fysieke beperkingen, afname van hun sociale netwerk en gevoelens van eenzaamheid. Over tien jaar leveren organisaties in de ouderenzorg een actieve bijdrage aan preventieve activiteiten die voorkomen dat ouderen ziek of zieker worden.

De uitdagingen

Als grootste uitdagingen bij de totstandkoming van de ouderenzorg van morgen, zien zorgmedewerkers:

• personeelstekorten;
• de adaptie van nieuwe technologie en digitalisering;
• vertrouwengericht werken in plaats van controlegericht.

Actielijnen

Niemand weet exact wat er wanneer gaat gebeuren. Maar dat er veel gaat veranderen in de ouderenzorg, dat is zeker. Vanuit onderstaande actielijnen kunnen de ouderenzorgorganisaties aan de slag.

1. Zet in op technologie en innovatie

De ouderenzorg loopt achter met de adaptatie van innovaties. Dit terwijl er allerlei innovaties beschikbaar zijn die direct een positieve impact hebben op de ouderenzorg.

2. Streef naar sociale inclusie

Meedoen, ‘erbij horen’, een mens zijn onder de mensen. Dit is ook voor ouderen erg belangrijk. Om oudere burgers onderdeel te laten zijn van de maatschappij, moeten organisaties collectief optreden.

3. Beter voorbereid ouder worden

Zowel ouderen als de ouderenzorg hebben een rol om ouderen beter voor te bereiden op het ouder worden. Roepen dat ouderen eigen verantwoordelijkheid moeten nemen, is niet genoeg.

4. Netwerkzorg is de basis van de toekomstige ouderenzorg

Netwerkzorg gaat verder dan alleen samenwerking tussen ouderenzorginstellingen; het gaat ook over samenwerking met huisartsen, welzijn, ziekenhuizen en gemeenten.

5. Hanteer positieve gezondheid en persoonsgerichte zorg als uitgangspunten

Bij het vooropstellen van kwaliteit van leven en het bieden van persoonsgerichte zorg, staan de ouderen en hun behoeften centraal. Hierbij is het belangrijk dat betrokkenen begrijpen dat ieder persoon uniek is met een levensgeschiedenis, wensen en doelen. Bron: Morgens Het onderzoek Ouderenzorg van morgen kunt u downloaden via deze link. Het onderzoeksrapport beschrijft inspirerende voorbeelden, licht de onderzoeksresultaten nader toe en bevat suggesties om hiermee morgen aan de slag te gaan. Voor nadere informatie kunt u contact opnemen met Petra van Zeeland, partner bij Morgens en auteur van het onderzoek via vanzeeland@morgens.nl.