De manier waarop mensen kijken naar en omgaan met tijd is zeer subjectief. Waarschijnlijk heb je ook de ervaring dat als het ware niet alle minuten even lang duren.
Moet je bijvoorbeeld wachten op een bus of tram, dan duren vijf minuten lang. En de minuten die de bus te laat is, verstrijken erg langzaam. Wanneer je daarentegen een praatje maakt met andere wachtenden, is de bus er veel sneller. Of als je met een prettige activiteit bezig bent, heb je zelfs helemaal geen oog voor de tijd. Als mensen sterk op een doel of een taak gericht zijn, bijvoorbeeld als ze tegen een deadline aan werken, lijkt het wel alsof de tijd minder zwaar weegt, van elastiek wordt. Het inhoudelijke doel weegt zwaarder dan de tijdsdruk.
Creatie belangrijker dan resultaat
Maar er is nog iets. De positieve psychologie met als aanvoerders de psychologen Csikzentmihalyi en Seligman, stelde de vraag wat mensen plezier verschaft, wat is ‘fun’ eigenlijk? Wat maakt dat mensen hun werk of hun hobby leuk vinden, er gelukkig van worden? Hoe werken kunstenaars bijvoorbeeld? Gaat het om het eindproduct? Nee, ze gaan zo op in het maken van het werk dat niet het eindresultaat belangrijk is, maar het creëren, het bezig zijn aan iets. Dat illustreert bijvoorbeeld deze uitspraak van de beeldhouwer Giacometti:
‘Basically, I no longer work for anything but the sensation I have while working.’
Door zich te concentreren op het creëren zelf krijgen ze een gevoel waarbij tijd helemaal niet bestaat. En zo brengen zij meer tot stand door in het proces te zijn dan door zich te concentreren op het eindresultaat binnen een bepaalde tijdseenheid. Ze kunnen meer doen in die tijd dan anders en ontdekken soms onvermoede
wegen en ook onvermoede energiereserves. Flow is het woord dat hiervoor gebruikt wordt. Of zoals sporters het noemen als ze hun topprestatie leveren: ‘in de zone zijn’.
Acht kenmerken van flow
Wat bevordert flow? Na het aan ongeveer tienduizend mensen gevraagd te hebben, kwam Csikzentmihalyi tot de volgende acht kenmerken.
Duidelijke doelen
Duidelijke doelen zijn belangrijk, maar het doen, de stappen op weg naar het doel en niet de uitkomst zelf, maakt het zo leuk en zorgen voor flow. Het is de weg ernaartoe, niet de eindbestemming. Genieten van het bezig zijn. Bijvoorbeeld zingen: het is niet het moment dat het lied uit is dat zo leuk is, maar elke noot die bijdraagt aan het geheel.
Directe feedback
Meteen weten wat je bijdrage doet, dat je inspanning telt, gevolgen heeft. De meesten krijgen die feedback van anderen. Objectieve feedback geven aan jezelf, een ander daarvoor niet nodig hebben, is zelfs een van de kenmerken van een expert op een bepaald gebied.
De kans benutten je vaardigheden volledig in te zetten
Is het doenlijk? Uitdagend genoeg? Maar ook: past het bij jouw niveau? Niet te hoog gegrepen en ook niet te laag? Het is ook de gelegenheid aangrijpen iets net iets beter te doen dan de vorige keer. En dat kan dan van alles zijn, van een tekening maken samen met je kind tot een ingewikkelde operatie uitvoeren met je team.
Verdieping van de concentratie
Het gaat gewoon vanzelf … een spelletje op de computer, een goed gesprek – het kost geen enkele moeite. Er lijkt niets te bestaan dan dat moment. Extase (oorspronkelijk Grieks voor ‘erbuiten staan’) treedt op: er ontstaat een aparte werkelijkheid. Het verschil tussen jou en de activiteit verdwijnt. Er is niets anders dan die actie.
Alleen het nu telt
Is dat dan geen mechanisme om de werkelijkheid te ontvluchten? Het verschil met bewustzijnsverruimende middelen is dat deze flow tot groei leidt, tot beter worden in iets.
Controle hebben over de situatie
We voelen ons in staat invloed uit te oefenen, op ons lichaam, onze geest, we worden niet belemmerd door externe omstandigheden. Zoals een dichter het zei: ‘De woorden komen gewoon, alsof ik voor de muze een voertuig ben en er niet hard voor hoef te denken.’ Of Michelangelo: ‘Ik zie in het stuk steen het beeld zitten, ik hoef alleen de stukken eromheen er maar af te halen.’
Het gevoel van tijd is anders
Tijd voelt anders, vliegt meestal voorbij, als in een droom. Soms dijt de tijd uit; de 9,8 seconden van de 100 meter leken wel een eeuwigheid. De snelheid van de tijd hangt samen met de mate van hoe geabsorbeerd we bezig zijn.
Verlies van ego
De chirurg, de bergbeklimmer, wij … in flow. We verliezen ons in onze activiteit. De sociale verplichtingen, de angsten voor de toekomst, de wensen voor morgen – ze bestaan niet meer. Daarna komt ons gevoel van eigenwaarde weer terug, sterker dan daarvoor.
Flow door Quiet hour
Het is voor goed timemanagement dan ook van belang elke dag de gelegenheid te scheppen voor die geconcentreerde tijd. Een quiet hour per dag is geen overbodige luxe. De handigste tijd daarvoor is tussen 11.00 en 13.00 uur. Dan telt de tijd ook nog dubbel, omdat je energie op het hoogtepunt van de dag is. Zorg ervoor dat je dan ongestoord kunt werken en denken. Laat een ander in die tijd je telefoon aannemen, ga desnoods ergens anders zitten. En e-mail uit dus!
Lukt het echt niet om midden op de ochtend (minstens) een uur ongestoord te werken, pak dan dat uur direct aan het begin van de dag. Neem een lekkere kop koffi e en start meteen met die ene belangrijke taak. Geen e-mail checken voor je die taak af hebt!
Hoewel kloktijd overal en altijd objectief dezelfde is, is er subjectief veel variatie. De manier waarop we tijd ervaren en de mate waarin dit positieve of negatieve effecten heeft op ons gedrag, wordt in hoge mate bepaald door wat we denken.
Haastziekte
Gedachten over tijd – en helemaal gedachten over te laat zijn, over iets niet op tijd af krijgen en dergelijke – zorgen voor haast en onrust. Te veel letten op de negatieve boodschappen van de klok en je horloge kan leiden tot de gevreesde haastziekte. Haastziekte kenmerkt zich door:
- snel willen opschieten als we in een rij staan of zelfs willen voordringen bij de kassa of bij de bus of het vliegtuig om zo snel mogelijk binnen te zijn;
- in de file net even die paar andere auto’s willen passeren door via de parkeerplaats of een op- en afrit te rijden en 200 meter verderop er weer tussen te dringen;
- elkaar niet meer laten uitspreken maar de zin alvast aan te vullen, want we weten toch al wat er komen gaat;
- ontbijt en lunch overslaan, omdat er geen tijd meer voor was;
- onze kinderen in een nauwgezet schema rondrijden naar ballet, zwemles, pianoles, voetbal of hockey.
Haastziekte is een aangeleerd patroon en wordt in stand gehouden door de gedachten die dat gedrag aansturen. Als je dus kiest voor andere gedachten, bijvoorbeeld over de inhoud van het werk en over het plezier dat je eraan beleeft, over het mooie boek dat je aan het lezen bent en over het lekkere weer en het mooie huis tegenover de bushalte, bereik je bij jezelf een heel ander effect. Hoe kun je je gedachten dan sturen? Dat lees je in Effectief Tijdbeheer.
Bron: Effectief tijdbeheer
Door: Ineke Kievit-Broeze
