Drie dilemma’s uit de veranderpraktijk

Verandermanagers denken nogal eens dat een goed (verander)idee met bijpassend verhaal zich als vanzelf implementeert. Dat is een misvatting die uitmondt in veel ‘gedoe’ en stroperigheid. De weerbarstige praktijk laat zien dat in elke verandering drie dilemma’s aan de orde zijn: deel versus geheel, inhoud versus betekenis en ratio versus emotie.

Deze dilemma’s bepalen voor een groot deel het succes van de verandering en moeten dus gemanaged worden, door bijvoorbeeld een verandermanager. In elke casus, in elk moment, in elke seconde, zijn deze dilemma’s of ingebakken spanningen aan de orde en moeten we ermee leren omgaan.

Dilemma 1: Deel en geheel

Dit dilemma heeft betrekking op specialisme versus holisme. Lastig; de verandercasus is onderdeel van een langetermijnontwikkeling. Maar rekken we de casusgrenzen te veel op, dan neemt de impact op de casus meestal af. Hoe werken we in korte(re)termijncasussen aan de langetermijnstrategie van de organisatie? Hoe creëer je een proces dat recht doet aan de inhoud en tevens mensen tot hun recht laat komen? Hoe ontwikkelen we een integrale visie op organiseren en veranderen?

Dilemma 2: Inhoud en betekenis

Het implementeren van een veranderidee vraagt om (een proces van) betekenisverlening; de inhoud moet voor de betrokkenen betekenis krijgen. ‘Making sense’ impliceert dat inhoud wordt vertaald naar de eigen belevingswereld. De inhoud van het veranderidee komt tot leven voor alle partijen die bij de verandering betrokken zijn en vindt een plek in hun referentiekader. Daar ligt overigens ook de kern van dit dilemma: hoe ga je om met eenduidige inhoud in relatie tot meerduidige betekenisverlening, terwijl je een verandering probeert te realiseren?

Dilemma 3: Ratio en emotie

Dit dilemma wijst ons op het feit dat in veel veranderingsprocessen de spanningen meer onder dan boven de tafel spelen. Toch wordt de kracht van emoties nogal eens onderschat, wat volgens ons organisatieverandering zo lastig kan maken. Recente inzichten in de neurowetenschappen leren dat de ratio langzamer gaat dan emoties; ons rationeel denken verloopt in trager tempo dan het emotioneel reageren. De vraag is hoe we emotie een plek kunnen geven in veranderprocessen, zonder de ratio tekort te doen. Hoe breng je ratio en emotie samen, terwijl het soms zulke lastig te combineren en zelfs tegenstrijdige krachten zijn?

Bron: De kunst van veranderen

Door: Jan Jonker, Marco de Witte

Het boek: De kunst van veranderen

In deze nieuwe visie op veranderkunde staan vier vragen centraal: Waarom? Wat? Hoe? Wie? Ik! Deze vier vragen en de relaties daartussen helpen om stap voor stap complexe veranderkundige opgaven op een samenhangende manier te doorgronden. En dat inzicht vereenvoudigt het maken van keuzes. Keuzes die helpen om de business- propositie, de organisatie-inrichting en de gewenste veranderingen uit te lijnen.