In november verscheen de eHealth-monitor 2019. De eHealth-monitor meet al sinds 2013 de beschikbaarheid en het gebruik van e-health in Nederland. Zorgverleners zijn overwegend enthousiast over e-health. Toch is het aanbod van e-healthtoepassingen groter dan het gebruik ervan. Alle spelers in het zorgveld zijn nu aan zet om e-health zorgbreed in te voeren en te gaan gebruiken.
De eHealth-monitor laat door de jaren heen de ontwikkeling van het gebruik van e-health zien: van experimentele nieuwigheid – over en later met de patiënt – naar een steeds doelgerichtere integratie van e-health in het zorgproces. In eerste instantie werd e-health vooral benaderd vanuit een digitaliseringsgedachte: het digitaal maken van bestaande informatie en reguliere processen. Zorgverleners waren vooral positief over de digitalisering die het primaire zorgproces ondersteunde.E-health: onmisbaar onderdeel van de zorg
Anno 2019 zijn zorgverleners ervan doordrongen dat zorg vaak slimmer en beter kan worden ingericht met behulp van e-health – vooral als de toepassingen ook zijn afgestemd op de eindgebruikers. Dit vraagt om een digitale transformatie waarbij de zorgprocessen en digitale mogelijkheden op elkaar worden afgestemd. De technologie moet goed werken voor gebruikers en aansluiten op zorgprocessen binnen en tussen zorginstellingen. Zorgprocessen moeten worden ‘herontworpen’ en/of taken moeten anders toebedeeld worden om e-health optimaal te gebruiken. Zorgpartijen en overheid erkennen de noodzaak van een transformatie naar ‘de juiste zorg op het juiste moment met de juiste informatie op de juiste plek’. Toenemende werkdruk, schaarste aan personeel en hoge administratieve lasten geven extra stimulans om het proces naar slimme, gepaste, digitaal ondersteunde zorg te versnellen.Noodzaak en meerwaarde
De voortgang in de ontwikkeling en het gebruik van e-health wordt niet alleen bepaald door de technische mogelijkheden. Door de jaren heen is duidelijk geworden dat niet-technische aspecten een doorslaggevende rol spelen. Het gaat daarbij om het gevoel van urgentie, het zien van de meerwaarde van e-health en ook de mogelijkheid én bereidwilligheid om processen te veranderen.Juist de niet-technische aspecten spelen een doorslaggevende rol in de ontwikkeling en het gebruik van e-health..Deze aspecten bepalen – los van elkaar en in interactie – de snelheid van de ontwikkeling en de inzet van e-health in de praktijk. Om die reden is er in de eHealth-monitor 2019 gekeken naar het bestaan van urgente problemen in de zorg in relatie tot het gevoel van urgentie en het zien van meerwaarde van e-health voor de praktijk.
Zorgverleners enthousiaster dan zorggebruikers
Het merendeel van de verpleegkundigen en artsen (59-81 procent) wil zeker gebruikmaken van ICT-toepassingen in de zorg (zie figuur 1). Dat is minder zichtbaar bij zorggebruikers en mensen met een chronische aandoening: een deel van hen is enthousiast en/of wil gebruik maken van ICT-toepassingen in de zorg (40 en 33 procent) en een deel is nog terughoudend (35 en 40 procent).
Dat zorggebruikers en mensen met een chronische aandoening een ander perspectief op ICT-toe- passingen hebben, kan komen door onbekendheid met concrete ICT-toepassingen, niet direct de noodzaak of meerwaarde hiervan inzien en/of weinig last hebben van knelpunten in de zorg, zoals bijvoorbeeld wachttijden.
E-health kan de werkdruk verlagen
Zowel verpleegkundigen als artsen geven aan dat zij ‘hoge administratielasten’ als een urgent en veelvoorkomend knelpunt in de zorg ervaren. De meerderheid van artsen geeft daarnaast aan dat ze het werk vaak niet binnen de reguliere werktijd af krijgen. Verpleegkundigen ervaren vooral ‘ziekte of uitval van een collega’ als een urgent en veelvoorkomend probleem. Zorggebruikers en mensen met een chronische aandoening ervaren deze knelpunten minder, met name als het gaat om wachttijden, de ontvangen tijd en ruimte die ze ontvangen van zorgverleners en de informatieoverdracht naar andere zorgverleners.
Zorgverleners zijn van mening dat ICT-toepassingen in de zorg de werkdruk kunnen verlagen vanwege efficiency en tijdwinst. Dat effect treedt niet altijd op omdat volgens hen de ICT-toepassingen niet altijd goed werken. In de praktijk blijkt bovendien dat het een uitdaging is voor zorgorganisaties om ICT-toepassingen zodanig te implementeren zodat er zo efficiënt mogelijk wordt samengewerkt met andere instellingen in het netwerk rondom de patiënt.
Randvoorwaarden
Zorgverleners zijn overwegend positief over het gebruik van e-health. Zij verwachten dat e-health kan leiden tot een verlaging van de werkdruk. Hiervoor is het wel belangrijk dat de randvoorwaarden goed geregeld zijn. De techniek moet goed werken én digitale toepassingen moeten op een optimale manier worden geïntegreerd in het zorgproces, met de juiste zorg(taak) op de juiste plek. De monitor laat zien dat het gebruik van online inzage, beeldbellen, apps, telemonitoring en andere ICT-toepassingen kan worden verbeterd door een betere inbedding van deze toepassingen in de (integrale) zorgprocessen. Hiervoor zijn goedwerkende ICT-systemen, met goede koppelingen, het uitwisselbaar maken van medische gegevens tussen instellingen – binnen en buiten de regio – noodzakelijke randvoorwaarden.Het verschil in aanbod en (potentieel) gebruik laat zien dat er nog onvoldoende kennis in het zorgveld is over de mogelijkheden van e-health.Het verschil in aanbod en (potentieel) gebruik laat zien dat er nog onvoldoende kennis in het zorgveld is over de mogelijkheden van e-health. Het is belangrijk om te blijven werken aan voorlichting, communicatie, trainingen en implementatie om ervoor te zorgen dat met e-health ‘de juiste zorg op het juiste moment met de juiste informatie op de juiste plek’ komt.
