Een bijzonder krachtig duo: Wouter Hart en Jitske Kramer

Wouter Hart is met zijn bestseller Verdraaide Organisaties de naamgever van het event. Ook schreef hij het boek Anders Vasthouden. Corporate antropoloog Jitske Kramer is bekend van haar boeken De Corporate Tribe, Building Tribes, Deep Democracy, Jam Cultures en Werk heeft het gebouw verlaten. Hart en Kramer worden door dezelfde type bedrijven en organisaties gevraagd om hulp, spreken beide op vele managementcongressen, hebben dezelfde uitgever, en staan in november eindelijk samen op het podium.

Samen een wok-maaltijd maken

Twee organisatie-experts die samen een congres voorbereiden, dat moet wel op rolletjes lopen.
Wouter: “Nou dat gaat inderdaad heel goed! Een gedeelde visie is het belangrijkste controlemechanisme, dat schrijf ik in mijn boek en dat klopt ook hier. Wanneer je met een vriendin op vakantie gaat die dezelfde ideeën heeft, dan durf je het regelen van de vakantie wel aan haar over te laten. Zo moet je het zien.”
Jitske: “Dat vind ik een mooi beeld. We zijn samen een soort wok maaltijd aan het maken met ingrediënten die heel goed bij elkaar passen. We hebben elk een eigen geluid, een eigen taal, maar wel een gemeenschappelijk kader.”

Leg eens uit.
Wouter: “Het verhaal van Jitske is in mijn ogen een grote zoektocht naar culturen binnen organisaties waarvoor ze de hele wereld rondreist. Mijn stijl is juist een kleine zoektocht: ik zoek het heel erg in het dagelijkse, bijvoorbeeld in mijn kinderen. De overeenkomst is dat we er beide sterk in geloven dat je spannende vraagstukken niet uit de weg moet gaan en goed moet kijken naar de waarde maar ook de beperkingen van bureaucratie.”
Jitske: “We zijn twee mensen die verwonderd in de wereld staan. En misschien soms ook een tikje geïrriteerd: waarom blijven de dingen zo gaan zoals ze gaan? Het kan toch beter en anders? We hebben beide een grote drive om te blijven kijken. En daar verhalen over te vertellen.”

Wouter: ‘De overeenkomst is dat we er beide sterk in geloven dat je spannende vraagstukken niet uit de weg moet gaan.’

Deep Democray

De rode draad in het werk van Wouter Hart is om het werken ‘vanuit het systeem’ te vervangen door het werken ‘vanuit de bedoeling’. Jitske Kramer richt zich op het bouwen van culturen en een van haar boeken, Deep Democracy, gaat over het geven van een stem aan de minderheid, aan de onderstroom.

Jitkse Kramer: ”Ik merk ook dat van het zelforganiserende en het zelfsturende het halleluja wel een beetje af is.”

Verdraaide Organisaties meets Deep Democracy. Hoe verbind je het werken vanuit de bedoeling aan het horen van de onderstroom?
Wouter: “Die twee komen heel mooi samen, want dé bedoeling bestaat niet. Een organisatie bestaat uit een wirwar van bedoelingen. Een middelbare school kan wel een bedoeling hebben, maar het is misschien ook de bedoeling van de biologieleraar om op tijd thuis te zijn en te zorgen dat de leerlingen gemiddeld een 7 voor biologie hebben.”
Jitske: “Al die mensen met al die bedoelingen hebben een gedeeld kader nodig. Daaraan kunnen ze toetsen wat goed en fout is. Macht speelt daarbij een rol. Want wie mag het kader vaststellen en wie mag het vervolgens ter discussie stellen? Deep Democracy, ontwikkeld door Myrna Lewis in post-apartheid Zuid-Afrika, stelt dat je betere besluiten neemt wanneer je de onderstroom in een organisatie zichtbaar maakt. Pittige gesprekken voert.”

Over de onderstroom

De onderstroom zichtbaar maken, is dat niet erg tijdrovend?
Jitske: “Dat zeggen mensen vaak. Maar weet je wat veel tijd kost: slechte gesprekken voeren. Wat we doen met Deep Democracy is het gedoe naar vóren halen. Want je kunt wel snel en zogenaamd slagvaardig beslissen, maar als er daarna een eindeloos gesteggel volgt, dan ben je niet opgeschoten. Hebben mensen dan wel echt hun mening kunnen en durven geven? Deep Democracy kost niet meer tijd, wel meer intensiteit.”

Wie hebben jullie ontmoet die indruk op jullie maakte en die misschien terugkomt in de verhalen die jullie vertellen?
Wouter: “Ik was een keer aan het werk in een ziekenhuis en het ging over alle modules die de verpleegkundigen jaarlijks moeten halen en bijhouden. Dat waren er geloof ik wel 32. Een verpleegkundige stond op en zei tegen haar collega’s: hoe manipuleren jullie het systeem? Hoe krijgen jullie de vinkjes met slimme manieren op groen? Eerst bleef het heel lang stil. Maar toen ze vertelde hoe ze dat zelf deed, kwamen ook de andere voorbeelden. Dat hele systeem van sturing met groene vinkjes bleek een grote farce. Daarna kwam er een ánder gesprek op gang: waarom wil je eigenlijk verpleegkundige zijn en wanneer voel je je zeker in je vak? Toen ging het ineens over beroepstrots. Dat was prachtig en ik vind de dame die het aankaartte echt geweldig.”
Jitske: “Ik ontmoette ruim een jaar geleden na een lezing een man van eind vijftig. Keurig in pak. Een boom van een vent. Met tranen in zijn ogen. Hij wilde mij een hug geven. Hij vertelde dat hij meerdere bedrijven en organisaties had overgenomen en geleid. En dat hij er elke keer weer tegen aanliep dat het in een bedrijf over mensen gaat en emoties en echte gesprekken. Maar dat hij vaak vastliep, omdat hij niet van huis uit, en niet in opleidingen, had geleerd hoe hiermee om te gaan. En nu had hij taal en kaders om er mee aan de slag te gaan. Dat vind ik mooi.”

Jitske: ‘We gaan ons verwonderen maar zullen ook scherp zijn. En de volgende dag al kun je proberen om een vergadering eens anders aan te pakken.’

Balans blijft dilemma

Zijn jullie hoopvol over wat jullie zien gebeuren in organisaties?
Wouter: “Er lijkt echt wel veel in beweging. Organisaties zijn bijvoorbeeld erg bezig met het vergroten van eigenaarschap dicht bij de praktijk. Aan de andere kant zie ik op veel plekken weer meer regels ontstaan, het beeld is nog niet zo eenduidig.”
Jitske: “Van heel veel regeltjes worden medewerkers niet gelukkig, maar soms kom ik ergens en denk ik: mogen hier wat kaders in? Dit is zó onveilig, waar zijn de randen? Die balans blijft wel een dilemma. Ik merk ook dat van het zelforganiserende en het zelfsturende het halleluja wel een beetje af is.”

Jullie staan op 2 november op het podium. Wat kunnen de bezoekers de dag erna al gaan doen?
Wouter: “We willen mensen fundamenteel anders laten kijken. Maar we zullen ook heel toegankelijke oefeningen doen, die direct toepasbaar zijn. Dat moeten alleen geen simpele trucjes worden. Jitske en ik verheugen ons er erg op dit  samen te gaan doen dus ik hoop dat we weer met veel mensen er een magische dag van kunnen maken.”
Jitske: “We gaan ons verwonderen maar zullen ook scherp zijn. En de volgende dag al kun je proberen om een vergadering of een gesprek eens op een heel andere manier aan te pakken. Door op een goede manier ruzie te maken bijvoorbeeld. Dat kan heel verhelderend zijn.”

Interview: Jannie Benedictus