In organisaties hebben we het vaak over veranderingen en processen. Maar wat is een veranderproces? Een veranderproces is een dynamisch verschijnsel: het is een beweging van een oude naar een nieuwe situatie. Om te komen van oud naar nieuw moeten er stappen gezet worden. Dat kan bewust gebeuren, of onbewust.
Volgens Lewin (1951) en Rogers (2003) is er sprake van een patroon in de wijze waarop mensen veranderen. De eerste stap is meestal het loslaten van de oude situatie, de zogeheten ‘pijnfase’. Mensen zijn zich daar niet altijd bewust van: ze voelen een pijn in hun ‘oude’ situatie en nemen zelf de stap om daaruit te komen. Daarna volgen nog andere stappen om weer verder te komen.
Bewust veranderproces
Een veranderproces kan ook bewust in gang worden gezet, vooral als het gaat om een veranderproces in een bedrijf. Organisatieveranderingen zijn vaak zo complex, dat het niet meer onbewust kan gebeuren. Zonder planning zou er chaos ontstaan en er zou te weinig richting worden gegeven om de beoogde doelen te bereiken.
Gepland veranderen wordt een actieve bezigheid, die bewust in functionele stappen of fasen wordt uitgezet. Die stappen vormen de onderdelen van een (verander)proces. Daarnaast spelen er tijdens een veranderproces natuurlijk ook andere factoren een rol, denk aan werkverhoudingen (baanonzekerheid), communicatie (conflicten), of verandercapaciteit.
Proces niet statisch
Een proces is nooit statisch en een veranderproces al helemaal niet. Vandaar dat iedere change-agent greep probeert te krijgen op zo’n proces. In het Basisboek integrale veranderkunde zal die behoefte aan sturing vormgegeven worden door het veranderproces op te splitsen in vijf stappen. De essentie van elke stap wordt in deel IV uitgebreid besproken. Iedere stap geeft dynamiek, want het blijft mensenwerk.
Het gaat dan vooral om processen die voortkomen uit eigenbelang, onduidelijkheden, positiebehoud of onmacht. Vandaar ook dat een gepland veranderproces nooit alleen maar een lineair karakter heeft. Vaak moeten er nog bijvoorbeeld allerlei problemen in fase x opgelost worden, terwijl de volgende fase zich al formeel heeft aangediend. Het is soms terugkijken: wat is goed en niet goed gegaan en wat moet nog hersteld worden om de volgende fase adequaat in te gaan?
Bron: Basisboek integrale veranderkunde
Door: Anton Cozijnsen, Willem Vrakking
