We vinden onszelf vandaag de dag druk, druk en nog eens druk. We klagen collectief over werkdruk. Hebben stress. Maar er is niks mis met druk zijn en een beetje stress, betoogt de bevlogen hoogleraar neuropsychologie Erik Scherder. ‘Stress kan zelfs levensreddend zijn. Druk zijn is goed voor het brein. Als je zegt: “ik heb een lekkere dag gehad”, heb je je brein onvoldoende uitgedaagd.’ Een gesprek over het fitte brein, walking meetings, fietsen op je werk en ’s avonds mailen in plaats van onbereikbaar zijn. Maar waak wel voor de balans.
Stress wordt pas stress als het chronisch is
‘The busier the better’, trapt Scherder af. ‘Een druk bestaan is ideaal voor je brein.’ Zelf is Scherder het levende bewijs dat een druk en (bijna) stressloos leven samen kunnen gaan. Hij gaat als 68-jarige fietsend naar de VU in Amsterdam, een uurtje per week naar de sportschool, draait muziek tijdens het werk en slaapt goed. En passant doceert hij, geeft lezingen en is geregeld in de media te vinden. Scherder houdt zijn brein fit. ‘Het is voor je brein belangrijk om constant nieuwe uitdagingen te zoeken. Een “lekkere dag op je werk hebben”, is hopeloos. Moet je niet willen. Een lekkere dag is eigenlijk een sofdag. Als je druk bent, prikkel je je hersenen. Je krijgt er betere ideeën door en neemt andere beslissingen.’
Scherder heeft dan ook niet zoveel op met het geklaag over werkdruk. ‘Tuurlijk, er moet balans zijn. Werk moet niet over je schoenen lopen, maar we moeten stress niet verwarren met druk zijn. Stress kan zelfs levensreddend zijn. Een moeder die met spoed naar de spoedeisende hulp gaat omdat haar kind ernstig ziek is, begint pas te huilen als het kind in veiligheid is. Tot die tijd handelt ze. Stress wordt pas echte stress als die chronisch is. Dat is heel wat anders dan druk zijn. Stress wordt pas een probleem als je hartfrequentie constant te hoog is, je spierspanningen krijgt en niet meer kunt slapen.’ Scherder heeft ook niets op met zaken als ‘het recht op onbereikbaar zijn in privétijd’. ‘Als je ’s avonds om acht uur een mailtje wilt sturen omdat je dat rust geeft, moet je dat vooral doen. Er wordt veel te negatief gedacht over druk, druk, druk zijn. Pieken op zijn tijd, helpt het brein. Soms moet je zelfs stress opzoeken.’
Bewegen zet een systeem in je brein op gang. Het zorgt voor innovatief denken. Tot op oude leeftijd.
Het fitte brein
Als dienstverlenende maatschappij doen we vooral zittend werk. Uren zitten we met z’n allen achter een computerscherm en managers zien medewerkers op audiëntie aan het bureau komen, zonder dat ze hun stoel verlaten. Ze gaan van (zittende) vergadering naar vergadering. ‘Het is fnuikend voor je brein’, betoogt Scherder. ‘Beweging zorgt voor doorbloeding van je hersenen. Hersenen gaan daardoor connecties maken waardoor je op andere ideeën komt. Mooi voorbeeld: Barack Obama hield altijd walking meetings in de tuin van het Witte Huis. Bewegen zorgt ervoor dat het neurosysteem actief wordt. Door bewegen neem je andere en betere beslissingen. Toon je meer empathie en zelfreflectie. Mark Rutte oogt ook heel fit. Ik weet niet of hij de goede beslissingen neemt, maar er komen zoveel problemen dagelijks op hem af, dat hij constant zijn brein uitdaagt. Hij wordt constant fysiek en mentaal getest. En daar is niks mis mee. Je brein vraagt er zelfs om.’
Op Scherders kantoor staat een fiets. Hij combineert er werken mee. ‘Fietsen en werken gaat goed samen zolang het niet te ingewikkeld is. Je mail bijwerken, je een beetje inlezen. Makkelijk werk doen. Maar ons brein kan – in tegenstelling tot wat we denken- slecht multitasken. Als ik een ingewikkeld promotiestuk moet lezen, kan ik niet fietsen en geconcentreerd lezen.’ Beoordelingsgesprekken adviseert Scherder lopende te doen en niet toevallig komen de beste ideeën in je op als je aan het sporten bent of onder de douche staat. Scherder: ‘Bewegen zet een systeem in je brein op gang. Het zorgt voor innovatief denken. Tot op oude leeftijd. Down with retirement: vergeet je pensioen. Het gaat mis als je je hersenen te weinig inzet.’
Big five
Maar waak wel over de balans, doceert Scherder. ‘Een deel van je hersenen vraagt ook om rust. Dus ga ook gerust eens een kwartier dom uit het raam zitten te kijken van je kantoor. Stresshormonen zorgen ervoor dat je reguliere systeem onderuit gaat. Dan komt negativiteit naar boven. Een fit brein kan stress tegengaan. Muziek voor een drukke periode kan er bijvoorbeeld voor zorgen dat je emoties veel beter worden gereguleerd. Dan heb je meer controle. Fit zijn zorgt ervoor dat je brein optimaal functioneert.’ Zelf hanteert hij daarbij de Big Five voor stressreductie: draai muziek (singing in the brain), slaap goed, beweeg, blijf leren en doe niet te veel aan multitasken. Scherder: ‘Sommige mensen kunnen beter multitasken dan een ander, maar ook mensen die het wel kunnen, presenteren beter als ze dingen na elkaar doen en niet tegelijkertijd.’ Kortom, de boodschap van Scherder is: daag uit je brein, vindt-ie fijn.
Door: Ronald Buitenhuis
Foto Erik Scherder door: Keke Keukelaar
Masterclass neuroleiderschap
Erik Scherder is een van de inleiders van de tweedaagse Masterclass Neuroleiderschap i.s.m. Nyenrode Business Universiteit op 3 en 4 maart 2020. We weten steeds meer over de werking van de hersenen. Dit geeft goede inzichten in je eigen gedrag, dat van anderen en van een team. In de Masterclass Neuroleiderschap voor managers worden deze inzichten omgezet naar praktijkgerichte kennis en manieren die helpen om het maximale uit leiderschapstalenten te halen. Scherder zal tijdens de masterclass vooral ingaan op het belang van een fit brein.
Leuk artikel! Mijn fitte brein heeft 2 kleine foutjes gespot: “Het fitte brei”, moet natuurlijk “Het fitte brein zijn”. En “presenteren beter” in de voorlaatste zin kán op zich juist zijn, maar waarschijnlijk bedoelde de geïnterviewde “presteren beter”.