Er zijn zoveel soorten fraude, dat je door de bomen het bos bijna niet meer ziet, en dagelijks komen er nieuwe soorten bij. De menselijke geest laat zich nu eenmaal graag uitdagen om telkens weer het randje van het kantje van het plankje op te zoeken. En het liefst – ongezien – daar toch over heen te gaan om zelf te ontdekken of iets wat eigenlijk niet mag, wel echt zoveel pijn doet als men zegt. Iets lekkers dat voor het grijpen lijkt te liggen is immers aanlokkelijk.
Zo laat een kind zich – ondanks moeders waarschuwingen dat hitte pijn kan doen – toch regelmatig de vingers branden aan vers gebakken en zeer verleidelijk geurende koekjes, met blaren en brullen als gevolg. Sommigen laten zich ook verleiden om de mazen in wetten en regels te ontdekken, om zo op de een of andere manier iets van voordeel te kunnen behalen. Er kan dan sprake zijn van een integriteitschending, waar fraude er één van is.
Fraude kent een hoofdindeling in externe en interne fraude. Daarnaast kennen we twee verschijningsvormen van fraude. Deze zijn gebaseerd op de impact die de fraude heeft op reguliere marktverhoudingen.
De eerste verschijningsvorm wordt parasitair genoemd, waarbij het element van slachtofferschap overheerst. Voorbeelden daarvan zijn ten onrechte uitgekeerde subsidies of het derven van inkomsten.
Fraude kent een hoofdindeling in externe en interne fraude.
De tweede verschijningsvorm van fraude wordt symbiotisch genoemd. Voorbeelden hiervan zijn: het afnemen van goederen tegen onwaarschijnlijk lage prijzen, het doen van een spontane handreiking aan fraudeurs, tot aan het zelf initiëren van een zwarte/grijze markt.
Het ABC van fraude
Fraude is een containerbegrip en inmiddels begint het fraude-ABC behoorlijk compleet te raken:
- aanbestedingsfraude, accijnsfraude, acquisitiefraude, advertentiefraude, AOVfraude, …;
- bank(rekening)fraude, bedrijfsfraude, belastingfraude, beleggingsfraude, bierfraude, bitcoinfraude, boekhoudfraude, bouwfraude, btw(carrousel)fraude, bijstandsfraude, …;
- CEO-fraude, chequefraude, computerfraude, consumentenfraude, copyfraude, cv-fraude, cyberfraude, …;
- datingfraude, dieselfraude, diplomafraude, digitale fraude, diplomafraude, domeinnaamfraude, domiciliefraude, dopingfraude, …;
- elektriciteitsfraude, energiefraude, erfenisfraude, examenfraude, …;
- facturatiefraude, faillisementsfraude, …;
- gegevensfraude, godsdienstfraude, …;
- helpdeskfraude, huurfraude, hypotheekfraude, …;
- identiteitsfraude, inkoopfraude, intellectueeleigendomsfraude, internetfraude, investeringsfraude, IT-fraude…;
- jaarrekeningfraude, …;
- kassafraude, kennelfraude, kilometertellerfraude, kredietfraude, kunstfraude, …;
- letselfraude, loterijfraude, …;
- marktplaatsfraude, medicijnfraude, merkenfraude, mestfraude, milieufraude, …;
- naamfraude, Nigeriaanse fraude, …;
- orgaanfraude, …;
- paspoortfraude, PGB-fraude, piramidefraude, Ponzifraude, …;
- quizshowfraude, …
- recoveryfraude, reiskostenfraude, relatiefraude, …;
- sjoemelfraude, spookfactuurfraude, sportfraude, stamboomfraude, stemfraude, subsidiefraude, systeemfraude, …;
- taxatiefraude, telecomfraude, telemarketingfraude, terugbelfraude, ticketfraude, tijdfraude, toeslagenfraude, …;
- uitkeringsfraude, uitvaartfraude, urenfraude, …;
- vakantiefraude, vacaturefraude, vastgoedfraude, verkiezingsfraude, verzekeringsfraude, verzuimfraude, visfraude, vleesfraude, voedselfraude, voorschotfraude, …;
- Wangirifraude, werknemersfraude, wetenschapsfraude, witwasfraude, woonfraude, wijnfraude, …;
- Xeroxfraude, XRP-fraude, …;
- YouTubefraude, …;
- zaaddonorfraude, zorgfraude, zwarte fraude, …
Er zullen zeker nog vele nieuwe samenstellingen met het woord fraude volgen. Sommige van bovengenoemde samenstellingen met fraude betekenen inhoudelijk hetzelfde. Een voorbeeld hiervan is ‘diefstal van tijd door personeel’, ook bekend onder de noemers urenfraude en tijdfraude.
Nog meer soorten fraude
Het voert te ver om in dit boek (Frauditing 2.0 – red) alle genoemde soorten fraude nader te specificeren, maar van de meeste termen is voldoende duidelijk wat ermee wordt bedoeld. Bovendien biedt Google een onuitputtelijke bron van informatie. Een paar interessante soorten fraude verdienen echter een toelichting.
- Bijvoorbeeld wangiri. Buitenlandse telefoonfraudeurs bestoken mobiele bellers met spooktelefoontjes. Ze bellen je en laten je mobiele telefoon maar één keer overgaan. De beller hoopt dan dat de gebelde het onbekende nummer terugbelt. Met trucs proberen de fraudeurs daarna de terugbellers zolang mogelijk aan het lijntje te houden. Hang je niet direct op, dan betaal je hoge kosten. Je belt in werkelijkheid met een soort betaald 0900-nummer in het buitenland. We noemen dit wangirifraude, dat in het Japans zoiets betekent als één rinkel, want dat is precies wat er gebeurt.
- Bij quizshowfraude gaat het om afgesproken tekens die gebruikt worden als er in een quizshow grote prijzen kunnen worden gewonnen. De deelnemer laat zich op afstand helpen, door bijvoorbeeld vooraf met zijn of haar secondant(en) in het publiek af te spreken dat hij of zij één of twee keer kucht voor een ‘ja’ of een ‘nee’ en zo het correcte antwoord voorzegt.
- Zwarte fraude klinkt dubbel duister en betreft werkgevers of particulieren die nietgeregistreerde werknemers inhuren voor wie zij geen sociale premies en belasting afdragen.
Fraude in de wetenschap
We maken nu de overstap naar de wereld van de wetenschap. Wanneer je de woorden ‘fraude’ en ‘universiteit’ intypt in Google, dan verschijnt – in ieder geval toen ik dit experiment deed in 2017 – als eerste de Universiteit van Utrecht. Deze universiteit verbindt het aan fraude gelieerde bedrog, op basis van deze zoekcombinatie, aan haar studenten. Zo is op de website van deze universiteit te lezen:
‘De Universiteit Utrecht vat iedere vorm van wetenschappelijke misleiding op als een zeer ernstig vergrijp. De Universiteit Utrecht verwacht dat elke student de normen en waarden inzake wetenschappelijke integriteit kent en in acht neemt. De belangrijkste vormen van misleiding die deze integriteit aantasten zijn fraude en plagiaat. Plagiaat is het overnemen van andermans werk zonder behoorlijke verwijzing en is een vorm van fraude. Hieronder volgt nadere uitleg wat er onder fraude en plagiaat wordt verstaan en een aantal concrete voorbeelden daarvan (…).’
De Universiteit van Tilburg, de Universiteit van Amsterdam en de Erasmus Universiteit, volgen deze lijn, zo blijkt uit de verdere resultaten van de genoemde zoekslag. Let wel: dit lijstje met universiteiten die fraude – in samenhang met de organisatie zelf – schijnbaar vooral relateren aan handelingen en gedragingen van studenten, is niet volledig.
Witteboordencriminaliteit
Periodieke fraud surveys van onder andere PricewaterhouseCoopers (PwC) en Ernst & Young (EY) tonen echter aan dat niet de studenten of junioren in een organisatie zich bezig blijken te houden met frauduleuze praktijken, maar juist de meer seniore functionarissen en leidinggevenden. Gezien de zakelijke context waarin fraude zich doorgaans afspeelt, spreken we daarom ook wel van witteboordencriminaliteit. De keurig uitziende zakenman, die onder zijn goed gesneden kostuum, verblindend witte overhemd met strak gesteven boord en zijden das een duister geheim met zich draagt.
Hoe kunnen we – in een vergelijkbare context – de misstanden die plaatsvinden onder de hoede van de leiders van universiteiten (de rectoren magnifici, decanen, vicedecanen, hoogleraren, professoren enzovoort) op vergelijkbare en herkenbare wijze verwoorden? Dit zou zomaar een leuke wedstrijd kunnen zijn, ware het niet dat dergelijke misstanden een grote impact kunnen hebben op de daarbij betrokken slachtoffers. Mede omdat de zeer weledelgeleerde daders soms jarenlang onzichtbaar kunnen blijven onder hun wetenschappelijk habijt, binnen de zwijgende muren van het Nederlandse ‘universiteitsklooster’, zo blijkt uit talrijke artikelen van onderzoeksjournalisten.
Bron: Frauditing 2.0
Door: Nicole den Hartigh
