Er verschijnen steeds nieuwe boeken over het gepland veranderen van organisaties. Gepland veranderen is handig als we de toekomst kunnen plannen. Maar past gepland veranderen nog wel als organisaties geconfronteerd worden met onzekerheden? Het wordt tijd voor een ander perspectief want het denken in zekerheden helpt ons niet in het omgaan met onzekerheden.
Voorspelbare en adaptieve omgeving
Twintig jaar geleden was de wereld voor de meeste organisaties complex, maar nog steeds eenduidig. We konden de wereld om ons heen begrijpen als we maar voldoende kennis bij elkaar brachten. Omgevingsanalyses en scenarioplanning waren populair. Businessunits konden zich richten op helder gedefinieerde product-marktcombinaties. Er waren talloze diagnosemodellen beschikbaar om problemen te achterhalen. Beproefde oplossingen zoals Business Process Redesign, Total Quality Management en Lean Six Sigma, waren ruim voorhanden. Het was een gereguleerde omgeving waarop we konden inspelen als we maar oog hadden voor wat er gaande was. Gepland veranderen past goed in deze voorspelbare wereld. De laatste jaren ervaren mensen in organisaties turbulentie in de omgeving waarin ze opereren. Mondialisering, digitalisering, marktwerking, stelselherzieningen, overheidsmaatregelen en toezichtstelsels dragen bij aan een voorheen ongekende dynamiek. Hierdoor zijn veel organisaties in verandering. Het professionele werk wijzigt. Er wordt meer samengewerkt in netwerken. Het samenspel binnen en tussen organisaties verandert. Deze veranderingen zijn niet eenvoudig door tegenstrijdige eisen vanuit de omgeving en spanningen tussen belanghebbenden binnen en rondom organisaties. Het gaat om een adaptieve wereld die we alleen kunnen ervaren door in de dynamiek te stappen die gaande is. Geplande verandering helpt ons niet. Het is de geplande verandering voorbij.Gepland veranderen
Gepland veranderen is verleidelijk want het schept de illusie dat veranderingen in organisaties gestuurd kunnen worden. Dat was misschien ook zo in de voorspelbare wereld van twintig jaar geleden. In de huidige wereld leidt het vasthouden aan gepland veranderen vooral tot stagnatie of tot een illusie van verandering. Als we proberen onzekerheden te beheersen leidt dit meestal tot verlamming omdat we niet weten hoe we om kunnen gaan met onverwachte gebeurtenissen. Het omgaan met onzekerheden is gebaat bij wendbaarheid en wendbaarheid laat zich lastig plannen. Veranderen als gestuurd en planmatig proces is nog steeds populair bij managers en adviseurs. Voor managers is het idee verleidelijk dat ze een verandering kunnen sturen en beheersen. Daarmee houden ze controle over de verandering en kunnen ze doelgericht werken aan resultaten. Die resultaten worden vaak verlangd door aandeelhouders of overheidsinstanties. Aandeelhouders willen voortgang en resultaat zien. Overheidsinstanties en politici roepen al snel dat een cultuuromslag nodig is en dat verantwoording moet worden afgelegd. Vakbondsbestuurders zweren bij geplande verandering want dan kunnen ze zich laten gelden en eisen stellen aan de gevolgen voor het personeel. Ook grotere adviesbureaus hebben baat bij geplande verandering want die is makkelijker te standaardiseren en te verkopen. Managers, aandeelhouders, politici, adviseurs en vakbondsbestuurders omarmen geplande verandering vanuit een behoefte aan zekerheid en voorspelbaarheid.Veranderen als samenspel
Veranderen als samenspel past in een situatie waarin mensen leren omgaan met onzekerheid. Deze invalshoek op veranderen vergt moed om een onzekere situatie te betreden en spanningen onder ogen te zien. Dan wordt diepgaande verandering mogelijk door samenspel. Dit leidt tot een fundamentele keuze: de weg van zekerheid en planmatige verandering gericht op stabiliteit en controle of de weg van spanning en onzekerheid die bijdraagt aan diepgaande vernieuwing in onze organisaties en de wereld om ons heen. Taal vormt onze gedachten en beïnvloedt daarmee ons handelen. Veranderen als samenspel gaat voorbij aan de taal van rationeel en planmatig veranderen en introduceert een andere taal om veranderingen in samenspel vorm te geven.
Veranderen in een dynamische wereld
Het boek: Veranderen als samenspel
