De wetenschappers Dean Ludwig en Clinton Longenecker (1993) introduceerden het zogenaamde Bathseba Syndroom in een publicatie over hun onderzoek naar ethische schendingen door managers in hoge posities. Zij noemden het onvermogen om te gaan met de verleidingen van succes ‘het Bathseba Syndroom’, gebaseerd op het gedrag van koning David, die zich uiteindelijk – verblind door succes – verliest in ethische moraliteiten en zijn functie en rol uit het oog verliest.
Het verhaal begint met David, die op een avond op het dak van zijn koningshuis wandelt. Hij ziet Bathseba baden, die ‘zeer schoon van aanzien is’ (2 Samuël 11:2). Hij gebiedt zijn knechten Bathseba te halen en na hun ontmoeting raakt zij zwanger. Koning David probeert zijn overspel en de gevolgen daarvan te verdoezelen. Het verhaal van David en Bathseba is illustratief voor de wijze waarop leiders ten val komen of schade oplopen, zoals de Amerikaanse ex-president Bill Clinton gebeurde in de affaire met Monica Lewinsky.
Slecht voorbereid op succes
Uit het onderzoek van Ludwig en Longenecker blijkt dat veel managers slecht voorbereid zijn op succes. Kern van het onderzoek is dat succes ook verblindt en dat managers daardoor het contact met de omgeving kwijt raken. Zo zorgt succes er vaak voor dat managers zelfgenoegzaam worden en hun focus verliezen, waardoor de aandacht wordt verlegd naar andere zaken dan het management van hun bedrijf. Denk in dit kader bijvoorbeeld aan de situatie met de omstreden Maseratileaseauto van de bestuurder van woningcorporatie Rochdale.
Ook leidt succes, zowel persoonlijk als organisatorisch, vaak tot bevoorrechte toegang tot informatie, mensen of objecten, en tot de controle over organisatorische middelen. Zelfs individuen met een sterk ontwikkeld moreel besef kunnen uiteindelijk door het succes aan de verleidingen ten onder gaan.
Adviezen voor managers
Ludwig en Longenecker komen tot een viertal adviezen voor managers:
- Wees je bewust dat onethisch gedrag ook jou kan overkomen. Het is niet alleen de concurrentiedruk die dergelijk gedrag veroorzaakt, maar juist jouw eigen succes. Lees dagelijks de kranten maar na op de voorbeelden.
- Realiseer je dat het leiden van een evenwichtig leven de kans verkleint dat het succes ervoor zorgt dat je de realiteit uit het oog verliest. Zakelijk en privé moeten in balans zijn.
- Begrijp dat het als manager je primaire functie is om strategisch leiderschap te tonen. Voorkom dat je zelfgenoegzaam wordt door je rol en prestaties. Je positie is je verleend voor het leiden van de organisatie en niet voor je persoonlijke voldoening.
- Bouw een ethisch team van managers om je heen dat je inspireert om het goede voorbeeld te geven en je uitdaagt of troost wanneer dat nodig is.
De onderzoekers pleiten ten slotte voor het hebben van aandacht voor het persoonlijke en psychologische evenwicht van de leider (bijvoorbeeld vakantie, coaching), het installeren van detectie voor onethisch gedrag (bijvoorbeeld audits en een ombudsman), het opstellen van een ethische gedragscode en het in trainingen bespreekbaar maken van het behoud van ethisch gedrag bij succes.
Bron: Het juiste doen als niemand kijkt
Door: Frank Peters
