Ikigai, wat is het en hoe pas je het toe?

In Japan is deze set karakters: 生き (iki) 甲斐 (gai) lange tijd zo sterk verweven geweest met de cultuur, dat er geen set karakters was voor ‘met pensioen gaan’. Dit zou namelijk betekenen dat er geen gai (reden) meer zou zijn voor iki (leven) en daarmee zou het gelijkstaan aan sterven.

Het interessante van zo’n oosters concept is dat het al geruime tijd in de westerse wereld bestaat en van wetenschappelijke onderbouwing is voorzien. Zo is er onderzoek gedaan naar de hoge leeftijd van bewoners op onder andere Okinawa. Daaruit blijkt dat naast een vrij specifiek dieet ook de aanwezigheid van ikigai bijdraagt aan een lang, gezond leven.

Ook Sonja Lyubomirsky – wetenschappelijk geluksonderzoeker – toonde meermaals aan dat weten waarom je hier bent, bijdraagt aan de ervaring van geluk. Bovendien heeft gelukkig zijn allerlei positieve neveneffecten, zoals een grotere bijdrage aan de samenleving en het werk, en minder ziekteverzuim.

De inbreng van Viktor Frankl – grondlegger van de logotherapie – springt wellicht het meest in het oog. De logotherapie, de therapie van de reden, richt zich volledig op gesprekken rondom het achterhalen van iemands reden om te zijn en blijkt bijzonder effectief voor het verhelpen en voorkomen van allerlei mentale en neurotische problemen.

Het levensverhaal van Frankl, die zijn therapie gedeeltelijk in een concentratiekamp ontwikkelde, spreekt daarbij tot de verbeelding. Bovenal wordt zijn existentiële psychotherapeutische analyse nog altijd (gedeeltelijk) toegepast in tal van hedendaagse behandelingen en coachtrajecten. Een belangrijk citaat in dit verband van Viktor Frankl luidt:

Als je jouw reden om te zijn nog niet hebt gevonden, dan heb je die nu. Vind hem.

Hoe gebruik je Ikigai?

Je vindt ikigai op het snijvlak van passie, missie, roeping en beroep. Die laatste term leidt nog weleens tot verwarring. De ware reden van het bestaan, echt geluk, moet toch niet afhangen van geld? Hoewel geld inderdaad niet gelukkig maakt, leidt het van waarde zijn wél tot geluk. In de eerste Engelse vertaling van het ikigai-diagram wordt overigens gesproken van professie, iets waar je van nature erg goed in bent en waar mensen voor willen betalen. De Nederlandse vertaling ‘beroep’ lijkt daarmee niet helemaal juist, maar zorgt wel dat je bewust naar jouw persoonlijke waarde kijkt.

Wat opvalt is dat ikigai ook zorgt voor verbinding tussen interne en externe motivators. Daarmee draait de reden om te zijn nooit geheel om jezelf, maar ook niet geheel om de ander. Juist dat middelpunt kan sterk richtinggevend zijn in zowel je professionele als persoonlijke levenssfeer.

De ikigai-tool heeft drie stappen:

1. Onderzoek missie, passie, roeping en beroep.
2. Formuleer ikigai.
3. Gebruik ikigai bij het vormgeven van leren en ontwikkelen.

Onderzoek missie, passie, roeping, beroep

Bij het onderzoeken van iemands passie, missie, roeping en beroep, is het allereerst belangrijk niet uitsluitend deze begrippen te bekijken, anders loop je grote kans zaken over het hoofd te zien).

Naast het voordeel dat de inzichten van bekende – en minder bekende – mensen kunnen helpen om ikigai te vinden, heeft het onderzoeken van missie, passie, roeping en beroep in groepsverband nog een aantal voordelen. Zo verhoogt het de groepscohesie door tijd en ruimte te bieden aan eenieder. Het verdiept de conversaties rondom groei. Het horen van verhalen van anderen kan inspireren en de ander helpen met het ontdekken van zijn of haar ikigai werkt vervullend. Bovenal stijgen het vertrouwen en de veiligheid tussen individuen die actief bezig zijn met elkaars ikigai leren kennen.

Rondom deze drie thema’s zijn talloze vragen te bedenken. Hieronder geef ik per thema ter inspiratie een aantal voorbeelden. Gebruik bij het onderzoek vooral krachtige vragen, open vragen die aanzetten tot nadenken. Indien een zeer kort antwoord volgt, hanteer dan de techniek ‘Vijf keer waarom’ om vraag en antwoord te verdiepen.

Passie

• Waar krijg je energie van? Waarvan juist niet?
• Wat heb je altijd al gedaan?
• Waar kun je uren over praten?

Missie

• Wat gun je de wereld?
• Als geld geen rol zou spelen, wat zou je dan doen?
• Wat wil je dat jouw nalatenschap is?

Roeping

• Waarom ben jij op de wereld?
• Wat noemen anderen als jouw kracht?
• Waarom word jij bij een project (privé of werk) betrokken?

Beroep (professie)

• Wat gaat je gemakkelijk af?
• Waar kun je geld mee verdienen?
• Wat wilde je vroeger altijd al worden?

Formuleer ikigai

Na het onderzoek is het tijd ikigai te formuleren. Het meest krachtige is een ikigai die bestaat uit één zin, zonder komma’s. Het uitspreken van deze zin kan best spannend zijn, omdat het ook gevolgen kan hebben. Sommige deelnemers argumenteren dat ze meerdere ikigai’s hebben, zowel voor hun professionele, werkende leven als voor hun thuissituatie. Ik zie dat anders. Zolang je werk en privé blijft scheiden, blijft het balanceren, in de hoop overeind te blijven. Terwijl als je maar één duidelijk kompas volgt in zowel werk als leven, je slechts hoeft te kijken en te lopen.

Een sterke ikigai geeft niet alleen richting op de korte termijn, maar ook op de langere termijn en biedt inzicht voor zowel grote als kleine beslissingen. Wel verfijnt of verscherpt een ikigai zich over tijd. In een interview met Rini van Solingen, CTO en auteur van diverse managementboeken, kwam het fenomeen van ikigai bij jongeren aan de orde. Het helder krijgen van ikigai hangt onder meer af van ervaring. Weten wat je leuk vindt of juist niet. Waar je goed in bent en wat je de wereld wilt brengen. Het advies van Van Solingen is dan ook geheel terecht: “Ga dingen doen, dan komt je ikigai vanzelf.”

Het hebben van een sluitende ikigai is dan ook geen doel op zich, maar helpt wel bij het vormgeven van leren en ontwikkelen.

Bron: Toolkit voor Agile talentontwikkeling

Door: Astrid Karsten