Integriteit en stress: de feiten

Zodra het examen, het gesprek of de moeilijke taak achter de rug is, gaat de spanning normaal gesproken vanzelf weg. Deze tijdelijke spanning hoort dus bij het leven: zij is gericht op overleven en is dus gezond. Maar stress is ongezond als de spanning te lang aanhoudt en de ontspanning te lang uitblijft. Bijvoorbeeld als gevolg van een constant te hoge werkdruk, problemen op het werk of spanningen in het gezin. Veel te lang te veel stress kan resulteren in klachten als overbelasting en uitputting, soms eindigend in een burn-out. Maar liefst twaalf op honderd bezoeken aan de huisarts hebben te maken met stressklachten.

Werkgerelateerde stress kent meerdere oorzaken: rolconflicten, ambigue rolverwachtingen, overbelasting, onderbelasting (beide in de varianten kwantitatief en kwalitatief ), information anxiety, afhankelijkheid van verantwoordelijkheid voor anderen, gebrek aan steun door collega’s, seksuele intimidatie zijn de belangrijkste.

Als stress een gevolg is van ongewenste omgangsvormen van collega’s – pesten, discriminatie, machtsmisbruik of seksuele intimidatie – dan is stress een gevolg van een niet-integere omgeving. Een moderne oorzaak van stress is gelegen in de 24×7 verbondenheid (of beter: een vorm van verlatingsangst) met leidinggevenden, collega’s, cliënten en vrienden. Daarbij speelt ook de angst om opdrachten te missen, etcetera. Naar onze mening is dit ook een omstandigheid om je als bestuurder en als toezichthouder over te bekommeren.

Feiten over stress

Om u te wijzen op de ernst van de situatie volgen hierna enkele resultaten van grootschalig onderzoek (onder 1.500 leidinggevenden en 1.500 medewerkers) door het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid uit 2014:

In de afgelopen twaalf maanden is circa twintig procent van de medewerkers ziek geworden of uitgevallen als gevolg van spanningen op het werk.

• De meestgenoemde oorzaak van deze spanningen is een te hoge werkdruk.
• Vijftien procent heeft de afgelopen twaalf maanden met agressie of geweld te maken gehad.
• Twaalf procent heeft de afgelopen twaalf maanden met intimidatie te maken gehad.
• Zeven procent van de medewerkers geeft aan de laatste twaalf maanden te zijn gepest op het werk.
• Werkstress blijkt in grote bedrijven vaker onderdeel van de bedrijfscultuur te zijn dan in kleine organisaties. Leidinggevenden in grote bedrijven zeggen vaker dat werkstress ‘erbij hoort’.
• Bijna de helft van de medewerkers die spanningen op het werk hebben ervaren in de afgelopen twaalf maanden, heeft dit niet besproken met zijn of haar leidinggevende.

Oorzaken van stress

Onderzoek heeft uitgewezen dat de mens minder goed in staat is om te multitasken dan eerder werd gedacht. En de mens blijkt ook fysiek – evolutionair – niet altijd in staat te zijn om zich binnen enkele generaties aan te passen aan zijn veranderende omgeving. We komen uit een omgeving met vele – al dan niet gedwongen – rustmomenten: in de kerk, in de bus, de trein of auto, tijdens de gezamenlijke maaltijd. We moeten ons aanpassen aan een omgeving waarin de hersens constant op volle toeren moeten draaien om informatie te ontvangen en te categoriseren, en beslissingen te nemen.

Van een omgeving met een beperkt aantal vrienden die je af en toe zag en af en toe een brief of kaart stuurde, en een werkomgeving met een beperkt aantal collega’s met wie je maandelijks werkoverleg had in een vergaderruimte, moeten we ons aanpassen naar een wereld met honderden vrienden en een constante inkomende stroom van informatie van mensen die in toenemende mate verwachten dat zij snel informatie terugkrijgen. Privéleven en werk lopen steeds meer door elkaar. Vakanties zijn doorspekt met zakelijke beslommeringen. We hebben te weinig rustpunten tussen de 24×7 oplichtende schermen en piepende apparaten. De mens is daar evolutionair nog niet op verbouwd! En het gevolg daarvan is stress. Kijk ook eens naar het percentage kinderen dat die stress niet aankan. Wat voor volwassenen worden die kinderen later?

Er bestaan vier vormen van information anxiety als oorzaak van stress:

1. het niet kunnen bijhouden van de nieuwe informatie die voortdurend binnenkomt, niet kunnen bepalen wat relevant is en wat niet;
2. informatie-schuldgevoel, het zich schuldig voelen als gemerkt wordt dat belangrijke informatie wordt gemist;
3. niet-begrijpen, aan steeds meer informatie wordt aandacht besteed, die steeds slechter wordt begrepen;
4. de angst betrapt te worden iets niet te weten wat anderen wel weten, de poging om informatie als eerste te kennen.

Het voorkomen daarvan vergt een complex van maatregelen. De basisregel is dat medewerkers toegang moeten hebben tot alle informatie en zelf moeten kunnen bepalen wat voor hen relevante informatie is om een gestelde taak te realiseren. Daartoe moet die taak of dat doel duidelijk worden geformuleerd, en moeten medewerkers voldoende opgeleid zijn om zelf te bepalen wat relevante informatie is en wat niet.

Hierbij hoort ook dat het niet voldoende is dat medewerkers beschikken over managementinformatie, maar dat zij ook de missie, de waarden, de strategie, en de causale processen moeten kennen of kunnen bepalen van de acties die tot het doel leiden.

Een belangrijke stressor, gerelateerd aan kwantitatieve overbelasting en ook aan information anxiety, is dat medewerkers over te weinig kennis en technieken beschikken om een gestelde taak goed te realiseren. Dan wordt er te weinig in mensen geïnvesteerd qua vakkennis en of vaardigheden.

Door: Hans Strikwerda en Jaap ten Wolde, auteurs van Verplichte literatuur voor commissarissen en bestuurders

Het boek: Verplichte literatuur voor commissarissen en bestuurders
Verplichte literatuur voor commissarissen en bestuurders bevat een groot aantal praktische tips, maar indachtig de idee van integriteit, laat het ook zien wat daarvan beperkingen zijn en wanneer overgeschakeld moet worden op meer fundamentele principes. De arrogantie van de titel wordt waargemaakt: dit boek onderscheidt zich van bestaande literatuur, is onderhoudend en zeer informatief.

• Meer informatie over Verplichte literatuur voor commissarissen en bestuurders >>>