Jan van Setten: ‘Het is onzin dat mensen niet willen veranderen’

Hoe moet ik het anders doen als mensen niet meegaan?

Misschien moet een manager eens zichzelf die vraag stellen, vindt managementcoach en succesvol auteur van managementboeken Jan van Setten. Hij stelt dat veranderen verwarrend eenvoudig is.

Mensen willen best veranderen

Veelgehoord: mensen willen niet veranderen. Jan van Setten veegt de vloer aan met die aanname. ‘Het is echt totale onzin’, doceert de coach en entertrainer. ‘Mensen willen best veranderen. Als we de moed hebben om zaken simpel te houden en de natuurwetten te volgen die verscholen liggen in het (business)leven, dan blijft de fun in het functioneren zitten en groeien mensen en resultaat naar ongekende hoogte.’ Eén van die wetten zegt dat we van nature helemaal niet tegen veranderen zijn, anders waren we als mensheid nooit gekomen tot waar we nu zijn in de wereld, doceert Van Setten. ‘Mensen zijn zich van nature alleen niet van alles bewust. Niet bewust van het nut/de noodzaak van de voordelen van veranderen. Waarom moet het eigenlijk? Als je ze daar van kunt overtuigen, willen mensen best veranderen. Maar het begint met commitment.’ En daar ligt een belangrijke rol voor managers meent Van Setten, onder meer auteur van de bestsellers Hoe krijg ik ze zover en De klantenfluisteraar. Managers moeten vooral de kunst beheersen om medewerkers mee te nemen in een verandertraject. ‘En als het niet gaat zoals gedacht’, vervolgt Van Setten, ‘dan zouden die managers zich eerst eens af moeten vragen: “wat moet ik zelf anders doen?” Vraag dat eens aan de groep die de veranderingen door moet voeren. Maar die vraag wordt zelden gesteld. Je kunt wel blijven duwen, maar dat werkt echt niet. Je moet aansluiten bij het niveau van betrokkenheid van medewerkers. Iemand die het niet begrijpt, moet je anders behandelen dan iemand die het wel gelooft maar nog niet doet. Is die betrokkenheid er, gaat veranderen als vanzelf. Is de visie er, zijn er keuzes gemaakt en staan mensen erachter, dan hoef je feitelijk niet meer te sturen. Je moet mensen vooral loslaten. Dan wordt het allemaal verwarrend eenvoudig.’

Veranderen is ervaren

Volgens Van Setten hebben we de laatste jaren wel geleerd dat het opleggen van verandering niet werkt. Maar hoe we het anders moeten doen, is nog wel een dingetje. Verandermanagement is zo’n veelomvattend werkveld, dat er geen standaard antwoorden zijn. Ervaren is daarbij een kernwoord voor Van Setten. ‘Je hebt managers die denken: “ach, veranderen, dat kan toch niet zo moeilijk zijn. Dat regel ik wel even.” Dat gaat vaak fout en stoppen ze ermee. Je hebt ook managers die tijdens zo’n proces denken: “hé, waarom werkt het nu niet, en hoe kan ik het anders doen?” Die leiders geven niet op, die zetten door. Je zult eerst moeten ervaren hoe veranderingstrajecten verlopen en waarom het soms niet goed gaat en soms wel. Weten en ervaren zijn wezenlijk anders. Je moet echt ondergaan wat veranderen inhoudt om het te snappen. Je kunt vooraf wel zeggen: “ik vind kinderen fantastisch”. Maar hoe fantastisch ze echt zijn, weet je pas als je het echt ervaart.’ Sneller gaan dan het betrokkenheidsniveau wat de ander aan kan, noemt Van Setten bypass management. ‘En dat werkt niet. Dan komen managers na een heidag terug en vertellen medewerkers vervolgens wel even hoe het anders gaat in de toekomst. En dan nog verbaasd zijn dat het niet gaat zoals ze hadden opgedragen. De volgers krijgen doorgaans veel te weinig tijd om mee te veranderen, daar waar de leiding al veel langer bezig is met een proces. Je moet mensen behandelen zoals zij behandeld willen worden. Er is een goede balans nodig tussen sturing, zelfsturing en ondersteuning. Ga je sneller dan de organisatie aankan, word je vanzelf teruggeworpen. We moeten binnen verandermanagement veel meer gaan sturen op menselijk gedrag dan louter en alleen op planning, budget en mijlpalen. Ook hier zal een goede balans moeten zijn.’ In zijn trainingen laat hij medewerkers wel eens de “baas” spelen. ‘Het is echt geweldig wat dan gebeurt. Dan rollen de ideeën over tafel. Ideeën waar je morgen mee kunt beginnen en waar eigenlijk helemaal geen verandermanagement voor nodig is.’ Of in woorden van Van Setten: het is allemaal verwarrend eenvoudig. Jan van Setten is op 1 december een van de sprekers tijdens het Jaarcongres Verandermanagement in Burgers Zoo in Arnhem. Interview: Ronald Buitenhuis