Er bestaan veel prachtige organische beelden en metaforen voor hoe we onze organisatie het liefst zouden zien. Ik ben er dol op! Maar het mooiste en meest vernuftige ontwerp is toch wel ons eigen menselijk lichaam, vind je ook niet? Onvoorstelbaar hoe alle systemen op elkaar zijn afgestemd en samenwerken. En hoe, als er ergens in lichaam of ziel wat aan de hand is, dat ook andere systemen raakt. In het afgelopen jaar waarin gezondheid ineens niet meer per sé een vast gegeven was voor mij, en voor veel mensen denk ik, werd ik daar extra bij bepaald.
Graag neem ik je mee in een tochtje door het lichaam, waarop we opnieuw verwonderd mogen raken over hoe al die systemen op elkaar zijn afgestemd en samen sturen. Een belangrijk principe bij Samensturing is het besef van wederzijdse afhankelijkheid. We hebben elkaar nodig, ieder heeft zijn eigen kwaliteiten en bijdrage aan het geheel. En zo hebben we ook de verschillende systemen nodig met elk hun eigen functie: structuur, cultuur, waarden, communicatie, leiderschap. Er zijn er uiteraard nog meer, maar ik beperk me hier even tot de belangrijkste systemen.
De leden (lichaamsdelen)
We hebben onder meer handen, voeten, ogen, oren en een mond die ons in staat stellen te handelen en te interacteren met onze omgeving. Elk deel heeft zijn eigen functie en kan de functie van de ander ook nooit volledig overnemen. Net zoals in een organisatie hebben we de neiging om de lichaamsdelen als minder belangrijk te zien. De hersenen, de ziel, onze kern, daar gaat het om. Maar we vergeten dat zonder die lichaamsdelen (de medewerkers) er van al onze mooie plannen weinig terecht zou komen. En dat zonder een goede verbinding met de leden we eigenlijk maar een in zichzelf gekeerd systeem zijn.
De structuur (het skelet)
Het skelet geeft het lichaam zijn vorm, zorgt ervoor dat we rechtop lopen en kunnen blijven staan. In deze tijd lijkt structuur soms haast een vies woord en moet alles hybride zijn. En structuur in zichzelf is ook dood, net als de botten. Structuur is altijd dienstbaar een de visie en de mensen. Maar hoe zou je staande kunnen blijven zonder structuur? We hebben toch niet voor niets een organisatievorm die duidelijk maakt hoe we ons willen organiseren? En juist door het bestaan van structuren verkrijgen we ook onze beweeglijkheid. Het skelet geeft ons aanhechtingspunten voor de spieren, onze waarden, die op hun beurt de structuur in beweging brengen.
De spieren (de waarden)
De belangrijkste spier die we kennen is de hartspier, onmisbaar om de rest van het lichaam van voeding te voorzien. Onze spieren zou je kunnen zien als de waarden, met natuurlijk in het hart de kernwaarden. En weet je wat het is, als je wil dat je waarden een krachtige invloed hebben in het lichaam (de organisatie) en daarbuiten, dan zul je ze moeten trainen net als spieren. Je zult moeten oefenen in het gedrag dat hoort bij de waarden, zodat de waarde steeds sterker verankerd raakt en steeds zichtbaarder wordt naar buiten toe. Te vaak zien we onze waarden als een gegeven, besteden we veel aandacht aan de formulering en totstandkoming daarvan, maar verzuimen we vervolgens ze regelmatig te oefenen door het er samen over te hebben en elkaar aan te moedigen er werk van te maken.
Het bloedvatenstelsel (communicatie)
De bloedvaten zorgen ervoor dat de leden worden voorzien van voeding en zuurstof. Ook voeren ze afvalstoffen af en voorkomen zo dat delen verstopt of vergiftigd raken. Dat doen ze niet zelf, maar doordat ze stromen door o.a. longen, darmen en nieren. Het bloed komt overal in het lichaam. Het vertelde mij gelijk iets over het belang van de kwaliteit van je communicatie. Wij denken bij communicatie vaak aan duidelijkheid: is het allemaal helder? Maar misschien is dit wel veel belangrijker: geeft onze communicatie voeding en zuurstof aan de leden die hen helpen om hun taak te vervullen? Wat is de kwaliteit van onze communicatie? En is die communicatie wederkerig? Is het voor de leden ook mogelijk om ‘afval’ waar ze mee zitten met ons te delen, zodat ze niet belemmerd raken in hun taken? Het belang van dit alles word je misschien wel duidelijk als je je bedenkt wat er gebeurt als er geen bloed wordt gestuurd naar bepaalde delen. Dan functioneert het niet meer en sterft het uiteindelijk af.
Het immuunsysteem (cultuur)
De cultuur is het immuunsysteem van je organisatie. Het beschermt je tegen bedreigingen van buitenaf en binnenuit. Gek genoeg besteden we in veel organisaties, misschien wel net zoals in ons eigen lichaam, veel te weinig aandacht aan het verhogen van onze weerstand en het versterken van ons immuunsysteem. We zijn vaak veel te druk met onze plannen en prestaties. Ook in onze samenleving lijkt de aandacht voor prestatie en het uit de weg ruimen van ziekte, met medicatie en maatregelen, meer aandacht te krijgen dan een gezonde levensstijl en het verhogen van de natuurlijke weerstand. Dat doe je onder andere door te letten op je voeding, en door je spieren te trainen, en dat is in organisaties niet anders. Door o.a. je waarden te trainen en de kwaliteit van je communicatie te verbeteren, zul je uiteindelijk een sterke en veerkrachtige organisatie realiseren.
Het zenuwstelsel (coördinatie en leiderschap)
Het zenuwstelsel wordt aangestuurd door de hersenen, zeggen we wel eens. Maar feitelijk worden die op hun beurt weer aangestuurd door de gevoelszenuwen, die informatie ontvangen via de zintuigen. Hoe mooi is dat? In de hersenen vindt de verwerking plaats: herinnering, emotie etc. En vervolgens sturen ze via motorische zenuwen informatie naar de spieren om te reageren op die prikkels. Is het niet net zo met coördinatie en goed leiderschap in de organisatie? Goed leiderschap ontstaat niet in het centrum, nee ze is afgestemd op de mensen en ontwikkelingen om haar heen. Ze kan die verwerken tot ideeën, communicatie en waarden die ondersteunen en beschermen, die het lichaam zo nodig verdedigen tegen bedreigingen van buitenaf. Maar hoe zit het dan met visie, vraag je je misschien af? Ook visie komt ten diepste voort uit de zintuigen, uit wat leiders zien of ontvangen van buitenaf en hoe zij de verwerking maken ten behoeve van de ontwikkeling van hun organisatie. Het maakt dus nogal wat uit waar je als leider je informatie haalt, door wie je je laat beïnvloeden.
Hoe zit het met de systemen in jouw organisatie? Welke krijgt veel aandacht en welke misschien veel minder? Aan welk systeem ga jij meer aandacht schenken vanaf nu? Ik hoor het graag van je. Deel je je inzichten naar aanleiding van dit blog met me?
Ik wens je een gezond organisatielichaam toe!
Warme groet,
