Het valt me steeds weer op dat mensen weinig onthouden van wat er in bijeenkomsten inhoudelijk is besproken. Wat vooral blijft hangen, is de sfeer. Hoe je bij elkaar hebt gezeten, dat er een ongemakkelijke stilte viel, dat er gelachen is ondanks de spanning, dat er opeens persoonlijk contact was, dat er eindelijk is gezegd wat iedereen al maanden dacht. We zijn erg sensitief voor spanning en sfeer en kunnen sterk ervaren dat de bijeenkomst plezierig of heftig aanvoelt.
Iedereen zei het eens te zijn met de oplossing, maar het voelt toch alsof sommigen zich niet echt hebben uitgesproken, zich niet echt hebben laten zien. Dat voelt heel onveilig, ik merkte dat ik zelf ook stil viel, terwijl ik daar normaal niet van ben.
Er zijn vandaag dingen besproken die we al jaren eerder hadden moeten bespreken. Dit is de eerste keer dat we onszelf hebben laten zien en echt hebben gezegd hoe we er in staan. Wat een opluchting!
Vertrouwd voelen
Jezelf laten zien heeft te maken met de mate waarin je je vertrouwd voelt. Socioloog Jan Willem Duyvendak heeft veel onderzoek gedaan naar vertrouwdheid, naar je ergens thuis voelen. Hij omschrijft ‘je thuis voelen’ als de vertrouwdheid die ontstaat wanneer je als het ware kunt ‘samenvallen met je omgeving’. Hij noemt daarbij twee belangrijke aspecten, die hij omschrijft met de Engelse woorden haven en heaven.
‘Haven’ betekent toevluchtsoord: je voelt je op je gemak, ervaart voorspelbaarheid en hoeft dus niet alert te zijn dat je iets kan overkomen. ‘Heaven’ refereert aan de situatie waarin je jezelf kunt zijn en jezelf kunt laten zien en ontwikkelen, je persoonlijke doelen kan nastreven in verbondenheid met anderen.
Thuisgevoel
We herkennen het thuisgevoel snel, terwijl we er niet echt woorden aan kunnen geven. We hebben meer woorden als ons gevraagd wordt wanneer we ons niet thuis voelen. Dan blijkt hoe essentieel het voor ons is. Als we het thuisgevoel niet hebben, komen we als het even kan in actie om het zo snel mogelijk weer te creëren.
We hadden van onze tuinen één grote ruimte gemaakt. Als mijn achterburen kinderen op bezoek hadden, gingen die bij ons in de tuin schommelen. Dat ging prima. Gek genoeg kwamen we nooit bij elkaar over de vloer, maar we hadden gewoon respect voor elkaars ruimte. Toen verhuisden ze en kreeg ik nieuwe achterburen. Mijn nieuwe buurman vroeg me waar de grens van onze tuinen precies lag en ging in mijn vakantie zonder overleg op deze grens bomen snoeien. Ik kon er niet goed van slapen en sprak hem daar later over aan. Hij stelde voor losse, hoge, groenblijvende planten te plaatsen. Daar moest ik even over nadenken. De volgende dag zei ik tegen hem: doe toch maar een hek.
Duyvendak benadrukt dat de mate waarin je je thuis voelt kan verschillen. Het diepe thuisgevoel heb je maar bij een beperkt aantal mensen en op een beperkt aantal plekken. We kunnen ons echt niet overal even thuis voelen en we moeten daar vooral realistisch over zijn.
Vertrouwd op het werk
Ook in ons werk voelen we ons lang niet altijd vertrouwd. En juist dan, als het moeilijk en spannend is, vragen we elkaar initiatief te nemen.
Journalist en historicus Rutger Bregman was uitgenodigd op het World Economic Forum in Davos,10 waar een conferentie voor filantropen was georganiseerd, zeer welgestelde mensen die geld aan goede doelen geven. De deelnemers behoorden tot de rijkste en machtigste mensen op aarde. In een paneldiscussie met een aantal van deze deelnemers greep hij zijn kans om de hypocrisie aan de orde te stellen. Hij noemde zijn aanwezigheid op deze conferentie een verbijsterende ervaring en vroeg: hoe kan het dat deze deelnemers met zoveel privévliegtuigen invliegen om met elkaar over het milieu te praten? Hoe kan het dat zij praten over participatie, rechtvaardigheid, gelijkheid en transparantie als het echte issue, belastingontwijking, niet op tafel komt? Hoe kan het dat de superrijken niet eerlijk hun bijdrage leveren, maar met allerlei trucs proberen hun geld weg te sluizen via belastingparadijzen? Het publiek in de zaal zat niet te wachten op deze boodschap en er kwamen sterk afwijzende reacties op zijn betoog. Maar de opmerkingen van de journalist gingen viral, zijn woorden werden massaal gedeeld met vele instemmende reacties daarop. Zijn telefoon stond roodgloeiend, de grote internationale kranten, CNN en BBC benaderden hem voor een interview. Toen hem werd gevraagd waar mensen zo op aanhaakten, antwoordde hij dat hij gewoon heeft gezegd wat iedereen al lang dacht. Maar dan wel in het hol van de leeuw.
Een mooi staaltje van lef tonen. En zeldzaam. Want we hebben te maken met een ‘kip-ei-vraagstuk’:
Ik laat me pas zien als het vertrouwd is. Het kan pas vertrouwd raken als ik me laat zien.
Bron: Betekenisvolle werkrelaties
Door: Ina Ahuis
