Het experiment … dankzij benaderingen als Lean Start-up en Design Thinking is het niet meer weg te denken uit vernieuwingsprocessen. We proberen in het klein, klooien aan en laten ons verrassen. Ik ben een warm voorstander van het experiment in situaties waar we nieuwe wegen willen verkennen. Waar we van platgetreden paden afwijken, vanuit het besef dat we daar niets verrassends zullen aantreffen. Maar nieuwe wegen zijn onvoorspelbaar. Het kenmerk van vernieuwing is dat je niet weet wat eruit komt, of het werkt, wat het effect is.
Er was een tijd (en die is nog niet voorbij …) dat we ook nieuwe werkwijzen en diensten in een keer in de hele organisatie uitrolden. Bijvoorbeeld: ‘we gaan zelfsturende teams invoeren’. Dat is behoorlijk riskant. Want je weet niet of het werkt. Daar kom je dan pas achter als er een hoop tijd, energie en geld in is gaan zitten. En waarschijnlijk kunnen we dan niet meer zonder gezichtsverlies open onderzoeken wat de effecten zijn van de nieuwe benadering. Alles is er dan op gericht het effectieve te benadrukken en het ineffectieve onder tafel te houden. Beter kun je het in het klein experimenteren, je laten verrassen door nieuwe inzichten en onderzoeken wat de effecten zijn van bijvoorbeeld een nieuwe werkwijze of dienst. En als het positief uitpakt, ga je stap voor stap uitbreiden (‘opschalen’).
In organisaties waar men werkt met experimenten, komt vroeg of laat altijd diezelfde vraag naar boven: ‘mag het mislukken?’ Meestal zijn betrokkenen het er snel over eens: ‘natuurlijk mag het mislukken. Het is immers nieuw, dus je weet niet wat eruit komt. Het moet dus ook mis kunnen gaan’. Gemakkelijk gezegd, maar het leidt vaak tot gedoe. Want je hebt vaak voor- en tegenstanders van een bepaald idee. Dat geeft druk voor de uitkomst van het experiment: de voorstanders willen gaan bewijzen dat het werkt, de tegenstanders hebben er belang bij dat het niet werkt. Lukken en mislukken gaat dan ineens over wie er gelijk krijgt.
Experimenten om kennis te vergaren
Steeds vaker denk ik dat de vraag ‘mag het mislukken?’ niet deugt. Waar komt het hele idee van experimenteren vandaan? Uit de wetenschap. Daar hebben experimenten maar één doel: het vergaren van kennis. Wat als we experimenten voor dat doel inzetten? Kennis vergaren of iets zou kunnen werken, wat effecten zijn, of het een interessant zijpad is. Dan is de vraag ‘mag het mislukken’ ineens volslagen irrelevant. Stel je voor dat je in je organisatie, afdeling of team een klimaat kunt creëren waar je experimenten opzet om kennis te vergaren. Voor- en tegenstanders van een idee zijn dan ook niet meer relevant. We gaan alleen maar kennis vergaren. En de opgedane kennis bespreken we in alle transparantie. Geen last meer van ‘zie nou wel dat het niet werkt?’
Is de vraag ‘mag het mislukken?’ dan helemaal irrelevant? Niet helemaal. Het is mislukt als de kennis uit het experiment niet deugt. Je bespreekt een nieuwe dienst bijvoorbeeld met een scheve selectie van klanten. Of je ziet over het hoofd dat heel specifieke kenmerken van een team ervoor zorgen dat een interventie daar goed uitpakt. Experimenteren is een creatief proces, maar je moet ook je kop erbij houden. Dan kan het niet mislukken!
Door: Arend Ardon
Arend Ardon is mede-eigenaar van The Change Studio, dat met een fris en creatief team inspirerende verander- en leiderschap journeys vormgeeft. Een journey is een combinatie van state-of-the-art (verander)kennis en moderne interventies in combinatie met een weloverwogen proces van experimenteren, creëren en inspireren.
