• Nieuwsbrieven
  • MI Academy
  • Docentexemplaar
  • Boeken
  • Webshop
  • Contact
  • Over ons

Management Impact

Inspireert, verbindt en brengt verder

  • Home
  • Innovatie
  • Kwaliteit
  • Leiderschap
  • Organisatie
  • Strategie
  • Verandermanagement
  • Zorgmanagement
  • Artikel4 jun 2020

    Narcisme aan de top

    Leiderschap

    De invloed van de CEO (Chief Executive Officer) op de interne organisatie en het bedrijfsresultaat is voor een belangrijk deel afhankelijk van zijn narcistische persoonlijkheid. Een topbestuurder die over een flinke dosis eigenliefde beschikt is goed voor een bedrijf, maar een overdosis van
    deze karaktertrek kan desastreuze gevolgen hebben. Zo lijden de financiële resultaten eronder, komt fraude vaker voor bij hoog narcistische CEO’s, en ook krijgt dit type topbestuurders minder tegengas van de rest van het bestuur. Grote ondernemingen doen er daarom goed aan een
    narcismemeting op te nemen in de corporate-governancecode.

    Narcisme verwijst naar de mooie, trotse en gevoelloze Narcissus die de
    liefde van de nimf Echo weigert en daarvoor door Aphrodite wordt gestraft met voortdurende zelfliefde. Deze gaat zo ver dat hij verliefd wordt op zijn eigen spiegeling in het water en uiteindelijk verdrinkt omdat hij zich steeds verder vooroverbuigt.

    Tegenwoordig wordt narcisme algemeen gebruikt als omschrijving van zelfliefde, met als bijbehorende persoonlijkheidskenmerken: ijdelheid,
    hybris (overmatig optimisme, arrogantie en trots), zelfachting, zelfvertrouwen, dominantie, ambitie, egoïsme en gebrek aan empathie.

    Factoren voor narcisme

    Er zijn vier factoren voor narcisme:

    • Autoriteit: ‘Ik ben het middelpunt van de aandacht.’
    • Superioriteit: ‘Ik ben beter dan anderen.’
    • Zelfbewondering: ‘Ik ben geweldig, fenomenaal en speciaal.’
    • Alleenrechthebbend: ‘Ik eis het respect waar ik recht op heb.’

    Opvallend aan narcisten is dat zij naar buiten toe weliswaar overlopen van geloof in eigen kunnen, maar innerlijk juist geteisterd kunnen worden door gebrek aan zelfachting en zelfvertrouwen. Die ‘tekortkomingen’
    compenseren ze dan weer door zich aan de buitenwereld als heel belangrijk te presenteren.

    Zodoende zijn narcisten steeds op zoek naar bevestiging van hun superioriteit. Dit wordt de narcistische paradox genoemd. Narcisme is een essentiële voorwaarde voor effectief leiderschap. Zelfwaardering, het
    vermogen en de wil om gezag uit te oefenen over anderen en hen te motiveren zijn nu eenmaal onmisbare eigenschappen voor een leider. Het is dan ook niet vreemd dat bij bestuursvoorzitters een narcistische inslag
    eerder regel dan uitzondering is. Maar te veel narcisme bij de CEO leidt tot een overmatige zucht naar macht en erkenning, en schaadt op den duur de organisatie.

    Zonnekoningen

    Bestuursvoorzitters kunnen worden ingedeeld op een schaal van laag tot hoog narcistisch. De titel ‘Zonnekoning’ (naar de legendarische koning Lodewijk XIV) is voorbehouden aan bestuursvoorzitters die hoog
    scoren op de narcismeschaal.

    Over het onderzoek

    Ons onderzoek ‘De Zonnekoning, meting en impact’ is gebaseerd op Amerikaanse publicaties en gegevens. Het legt verbanden tussen de narcistische persoonlijkheidsdimensie van bestuursvoorzitters uit de Standard & Poor-500 en de prestaties van hun bedrijf in de periode 1992 tot en met 2008. We brengen voor het eerst op grote schaal en met behulp van objectieve indicatoren de narcistische persoonlijkheidsdimensie bij CEO’s in kaart. Daartoe hebben we narcisme gemeten met vijftien indicatoren die de narcistische persoonlijkheid kunnen meten. Deze indicatoren zijn objectief vast te stellen door de sporen te onderzoeken die narcisten achterlaten in hun dagelijkse functioneren. Zie figuur ‘Oorzaken en gevolgen van CEO-narcisme’.

    Zonnekoningen kunnen op drie, onderling samenhangende, manieren de bedrijfsresultaten beïnvloeden:

    1. Via de financiële resultaten. Narcisme bij bestuursvoorzitters kan productieve of destructieve financiële gevolgen hebben voor
      een bedrijf. Door de voortdurende behoefte aan bevestiging van hun eigen ego ondernemen hoog narcistische CEO’s graag opzienbarende acties die voor de toeschouwers duidelijk waarneembaar zijn. Als zo’n
      actie succes oplevert, gaat de Zonnekoning nog meer geloven in zijn superioriteit: hij schrijft het succes toe aan zijn eigen kunnen
      (interne attributie). Bovendien geldt: hoe groter het succes, hoe groter de macht en hoe geringer de tegenmacht, met als gevolg: overmoedigheid en hybris. De narcistische inslag zal zich in dat soort gevallen alleen maar verder ontwikkelen.
    2. Via de relatie tussen de narcistische persoonlijkheid van de bestuursvoorzitter en de zogeheten tegenmacht van de leden van de raad van bestuur en de raad van commissarissen. Succesvol optreden van de CEO leidt tot winst en stijgende aandelenwaarde, maar ook tot macht en status. En die moeten voortdurend op hun reële waarde worden geschat en zo nodig afgezwakt, hetzij door de bestuursvoorzitter zelf, hetzij door de tegenmacht van de leden van de raad van bestuur e de raad van commissarissen. Maar Zonnekoningen dulden juist geen tegenmacht en omgeven zich doorgaans met jaknikkers en volgers, waardoor ze uiteindelijk
      alleenheersers worden.
    3. Via de relatie tussen de mate van narcisme van de bestuursvoorzitter en diens fraudegevoeligheid. Als de opzienbarende acties van de narcistische CEO geen succes (meer) opleveren, zal diens status afnemen. De Zonnekoning gaat dan tot het uiterste om zijn status te behouden en te pretenderen dat het bedrijf floreert, ook als de financiële resultaten teleurstellend zijn. Als de financiële resultaten tegenvallen dan zal de Zonnekoning geneigd zijn, al dan niet door fraude, deze te verhullen. Lukt dit niet, of komt de fraude uit, dan valt de koning van zijn troon.
    Oorzaken en gevolg ceo narcisme

    Toepassingsmogelijkheden

    Ons onderzoek is om verschillende redenen van praktisch belang:

    • Narcistisch gedrag kan voortaan objectief worden gemeten door de sporen te onderzoeken die de bestuursvoorzitter achterlaat. Een Zonnekoning onderscheidt zich van een laag narcistische CEO doordat hij veel meer ‘opzienbarende’ acties onderneemt.
    • Stakeholders leren inzien dat narcisme een essentieel onderdeel is van effectief leiderschap, maar dat je het wel goed in de gaten moet houden omdat een te hoge narcismescore de financiële resultaten drukt, de noodzakelijke tegenmacht ontwapen en de fraudegevoeligheid groter maakt. Wij stellen daarom voor een ‘narcismemeting’ onderdeel te maken van corporate-governancecodes. Aandeelhouders en toezichthouders kunnen dan onmiddellijk ingrijpen als de CEO steeds meer narcisme laat zien. De vijftien indicatoren (zie kader ‘Vijf determinanten en vijftien indicatoren’) zijn hierbij een nuttig instrument.
    Vijf determinanten en vijftien indicatoren
    Vijf determinanten en vijftien indicatoren
    • Ook het initiëren van narcismebewustzijn bij de bestuursleden is essentieel. Een CEO met Zonnekoninggedrag tolereert geen tegenmacht, en krijgt of neemt alle ruimte om zijn opzienbarende maar destructieve acties voort te zetten. Bestuursleden die hier alert op zijn kunnen tijdig ingrijpen en actie ondernemen en voorkomen dat de tegenmacht afneemt.
    • Ten slotte zijn er de praktische implicaties voor de financiële afdeling. De jaarrekening hoort een getrouwe weergave van de financiën te zijn, boekhoudfraude moet te allen tijde worden vermeden en accountants moeten zich bewust zijn van de fraudegevoeligheid van een hoognarcistische bestuursvoorzitter.

    Door: Antoinette Rijsenbilt en Harry Commandeur

    Bron: Management Executive

    Laatste update: 04 jun 2020

    Reageren op dit artikel

    Gerelateerde tags

    kennis Leiderschap leidinggeven organisatiepsychologie

    Verder lezen

    11 aug 2022Kwaliteitsmanagement
    Lean: Gestandaardiseerd leiderschap
    27 jul 2022Leiderschap
    Remote leiderschap is dienend leiderschap
    27 jul 2022Kwaliteitsmanagement
    Luisteren, positieve verwondering & twijfel: 5× waarom
    22 jul 2022Leiderschap
    Podcast Integriteit en morele besluitvorming met Rob van Es en Frank Peters
    18 jul 2022Leiderschap
    Aspecten van leiderschap deel 12: Moed en kwetsbaarheid
    15 jul 2022Leiderschap
    HR-handboek als obstakel voor waardering

    Geef een antwoord

    Je moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.

  • Blogs leiderschap

    Aspecten van leiderschap deel 12: Moed en kwetsbaarheid18 jul 2022
    HR-handboek als obstakel voor waardering15 jul 2022
    Succesvol managen als young professional15 jul 2022
    Tips: Zo laat je jouw personeel doorwerken tijdens de vakantie11 jul 2022
    Je vertrouwen is geschaad. Niet gaan wantrouwen nu.15 jun 2022
  • Boeken leiderschap

    Superfalen
    Informeel leiderschap
    Dienend-leiderschap
    't Wordt tijd dat ik de leiding neem
    Echt coachend leidinggeven
    Ethiek: emoties & argumenten
  • Nieuwsbrief

    Niets meer missen van Management Impact? Meld je dan aan voor onze gratis nieuwsbrief.
    • *
    • Hidden
    • Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.

  • Recente reacties

    • Ina Vogel op DISC en MBTI zijn bagger, op één ding na
    • Martin Buil op Jouw medewerkers ontspannen op vakantie? Mooi niet!
    • Ed op Hoe geef je emoties een plek op het koude scherm?
    • ronald op Service design thinking: de ideale situatie als vertrekpunt
    • lee op Wat je als manager kunt leren van een psychopaat
  • Gratis downloads leiderschap

    Resultaten Management Impact LeiderschapsonderzoekResultaten Management Impact Leiderschapsonderzoek
  • Ingezonden berichten leiderschap

    5 Essentiële Vaardigheden voor Leiders in Crisistijd20 apr 2021
  • Management Impact

    • Over ons
    • Contact
    • Nieuwsbrieven
    • Linkedin
    • Webshop
    • Events
    • Algemene voorwaarden
    • Privacy en Cookie

    Thema’s

    • Verandermanagement
    • Leiderschap
    • Innovatie
    • Project & Proces
    • Kwaliteit
    • Zorgmanagement
    • Strategie
    • Persoonlijke groei

    Categorie

    • Video’s
    • Blogs
    • Podcasts
    • Whitepapers
    • Congressen
    • Boeken

    Verder

    • Leren Veranderen
    • Veranderen als samenspel
    • Coachlink
    • Boekensites
    • M&O
    • Sigma
    • Boom
    vakmedianet

    Copyright: Boom uitgevers Amsterdam BV
    Op gebruik van deze site zijn onze Algemene voorwaarden Privacy policy en Cookie reglement van toepassing