Hoe vergroten we de welwillenheid van gemeenten om meer data toegankelijk te maken? Dat was de kernvraag van het nieuwe Gemeentelijk Leernetwerk Open Data.
Open data kan zorgen voor sterke democratie door verbeterde transparantie. Het kan ook bijdragen aan oplossingen voor maatschappelijke problemen. Maar veel gemeenten zijn huiverig.
In het voorjaar ging het Gemeentelijk Leernetwerk Open Data van start. Dit is een samenwerking tussen Kennisland (denktank maatschappelijke innovatie) en het Leer- en Expertisepunt Open Overheid. 15 gemeenten kwamen een aantal keren bij elkaar om de vragen rondom open data bij gemeenten te inventariseren. Wat zijn tot nog toe de belangrijkste lessen?
De deelnemende gemeenten zijn soms groot (Amsterdam en Rotterdam) en soms klein (Berkelland), soms al goed aan de slag (Eindhoven), soms beginnend.
Na vier bijeenkomsten noteren zij deze vier lessen.
-
Het openen van data vergt een cultuurverandering
Veel deelnemers van het netwerk stuiten intern op weerstand van collega’s om pro-actief datasets toegankelijk te maken voor het publiek.
Met de decentralisatie van belangrijke diensten zijn gemeenten gedwongen een fundamentele verandering te ondergaan. In plaats van te handelen als een ‘implementatieclub’ moeten ze een dynamische organisatie worden.
In plaats van te handelen als een ‘implementatieclub’ moeten gemeenten een dynamische organisatie worden.
Open data is een onderdeel van deze transitie. De openheid maakt nieuwe datakoppelingen mogelijk en dit maakt óók duidelijk waar informatie ontbreekt.
Daarnaast kan het burgers activeren om mee te denken en lokale diensten te ontwikkelen en zo welzijn te verhogen.
Doordat veel gemeenten deze fundamentele transformatie nog niet hebben gemaakt blijkt het in veel gevallen ingewikkeld om collega’s te overtuigen van de noodzakelijkheid van open data, en het niet enkel te beschouwen als een communicatietrend.
-
Samenwerking en uitwisseling is een voorwaarde
In het leernetwerk worden waardevolle ervaringen gedeeld en discussies gevoerd. Het gemeenschappelijk doel is meer inzicht krijgen in de waarde van open data door middel van experimenten en samenwerking.
Door ervaringen te delen kan het proces worden versneld en worden misstappen voorkomen.
Daarnaast is er grote behoefte aan kennisuitwisseling over praktische zaken. Door ervaringen te delen kan het proces worden versneld en worden misstappen voorkomen.
 3. Onduidelijkheid rondom privacyvraagstukken houdt openheid tegen
Hoewel Nederland een vrij heldere privacywetgeving kent, hebben gemeenten vaak veel vragen over privacy. Op welk niveau mag je zorgdata delen? Is postcodeniveau in een kleine gemeente te persoonlijk? Wat zijn consequenties voor individuele burgers als de locatie van elektrische laadpalen gedeeld wordt?
Privacy in context met open data is belangrijk. Maar privacy wordt ook gebruikt als een containerbegrip voor alle angsten over data, ook als deze niets te maken hebben met gemeenten die gedepersonaliseerde data delen.
‘Privacy’ wordt gebruikt als een containerbegrip voor alle angsten over data, ook als deze niets te maken hebben met gemeenten die gedepersonaliseerde data delen.
Er is behoefte aan duidelijkere afspraken over privacy en open data bij gemeenten. Meer kennis over de bestaande wetgeving is hierin een stap, maar zeker niet het hele verhaal.
Innovatie zoekt nu eenmaal de grenzen en grijze gebieden van wetgeving op, en daar kunnen dingen met de beste bedoelingen misgaan. Zoals bijvoorbeeld data delen die eigenlijk niet gedeeld had moeten worden.
Soms worden dingen gedeeld die niet gedeeld hadden mogen worden. Maar eigenlijk gebeurt vaker het omgekeerde: data die best gedeeld hadden kunnen worden, blijven opgesloten.
Maar eigenlijk gebeurt vaker het omgekeerde: data die best gedeeld had kunnen worden maar nu opgesloten blijft.
-
Experimenteren met eindgebruikers loopt spaak
De waarde van open data staat of valt bij het gebruik ervan. Gemeenten – en andere publieke instellingen – die vroeg waren met data vrijgeven raken gefrustreerd als geopende data ‘staat weg te roesten’.
De waarde van open data staat of valt bij het gebruik ervan.
Bij experimenten blijkt het lastig om buiten de gemeente met (potentiële) eindgebruikers te praten over toepassingen. Ondanks de expliciete uitnodiging om een gesprek te faciliteren met ondernemers, journalisten en culturele en maatschappelijke organisaties, beperkten de deelnemers zich tot potentiële gebruikers binnen het gemeentehuis.
Wat moet er gebeuren?
Dat de aangeboden data geen aansluiting vindt bij de praktijk kan meerdere redenen hebben, maar kan maar op één manier opgelost worden: door verbindingen te leggen en de dialoog aan te gaan.
De meest interessante meerwaarde van open data als middel is wat het leernetwerk betreft dat het partijen samenbrengt, de zogenaamde ‘systemische waarde’.
Bron en meer informatie: Platform O
Verder lezen:Â
