Wat is er mis met perfectie? Met dingen heel goed willen doen? Niet snel tevreden zijn? Veel, stelt organisatiepsycholoog Marjon Bohré-Den Harder. Perfectionisme lijkt goed, maar de voordelen ervan wegen niet op tegen de nadelen.
De Perfectieparadox is de weerslag van gedegen onderzoek naar het verschijnsel perfectionisme, maar vooral ook een handleiding om de schadelijke gevolgen van perfectionisme tegen te gaan op individueel, team- én organisatieniveau.
Onhaalbare idealen
Een blog van Bohré-Den Harder met de titel ‘Perfect door de crisis’ leidde tot de vraag van de uitgever: of ze een boek wilde schrijven over perfectionisme. Een mooie uitdaging middenin de coronatijd. Ze pakte het grondig aan. In het eerste deel van het boek onderzoekt ze het fenomeen perfectionisme vanuit verschillende wetenschappelijke en praktische invalshoeken. Belangrijk is de constatering dat perfectionisme altijd een sociale component heeft: een perfectionist wil dingen erg goed doen, om bewust of onbewust goedkeuring te krijgen van de omgeving. Sterker nog: een perfectionist legt de lat zo hoog dat het ideaal onhaalbaar is. Het is nooit goed genoeg. En dan komen de nadelen al snel boven tafel: perfectionisme leidt tot uitstelgedrag, stress en burn-outs. En daaruit blijkt de paradox uit de titel: het onophoudelijk streven naar het onhaalbare ideaal dat perfectie is, leidt uiteindelijk tot een lager resultaat dan mogelijk zou zijn.
Ken jezelf
Hoe perfectionistisch ben jij zelf eigenlijk? Aan de hand van 45 stellingen kun je dat met het boek in de hand uitzoeken. Pieker je over fouten die je gemaakt hebt? Hangt je gevoel van eigenwaarde af van je prestaties? Ben je gefrustreerd als anderen fouten maken? De stellingen laten de diversiteit van het onderwerp zien, het gaat niet alleen over dingen zo goed mogelijk doen. Ook verhelderend is het hoofdstuk met maar liefst 22 gebieden waarop mensen perfectionistisch kunnen zijn: je werk, uiterlijk, sociale relaties, eetgewoonten, time management. En deze lijst is niet eens uitputtend… Best confronterend, zouden er mensen zijn die op geen enkel gebied perfectionistisch zijn?
Tijd voor actie
Perfectionisme is niets nieuws. In 1950 noemde de psychoanalyticus Karen Horney perfectionisme al: ‘The tyranny of the shouds‘. En Brené Brown heeft het in haar werk zelfs over een verslaving, de verslaving aan goedkeuring van anderen. Niets nieuws onder de zon dus, maar er is wel steeds meer perfectionisme. Bohré-Den Harder ziet de neoliberale prestatiemaatschappij als belangrijke oorzaak: individuele prestaties en ‘scoren’ zijn steeds belangrijker geworden. ‘Succes is een keuze.’ En perfecte plaatjes in reclames en op social media helpen natuurlijk ook niet… Het is dus hoog tijd om actie te ondernemen.
Hoe kom je ervan af?
Deel twee van het boek gaat daarover: hoe kom je ervan af? Voor individuen die van hun perfectionisme af willen, biedt Bohré-Den Harder tien handvatten. Een mooie verzameling oefeningen op basis van onder andere het werk van Carol Dweck: ontwikkel ‘growth mindset‘ (van ‘dat kan ik niet’ naar ‘dat kan ik nog niet’) en de Acceptance and Commitment Therapy. Ook leidinggevenden van perfectionisten krijgen concrete tips, zoals het belang van georganiseerde feedback. Laat perfectionisten niet zwemmen onder het mom ‘geen nieuws is goed nieuws’, dat werkt voor hen niet. Op team- en organisatieniveau benadrukt Bohré-Den Harder het belang van psychologische veiligheid. Als organisaties bijvoorbeeld uitdragen dat fouten maken prima is, daar kunnen perfectionisten niets mee als ze die veiligheid niet ervaren.
Afkomen van perfectionisme levert ook weer een paradox op: verwacht niet dat dat perfect kan. ‘Word een herstellend perfectionist’ is een treffend motto. Om de link met Brown nogmaals te leggen: het is een verslaving. Bohré-Den Harder heeft met De perfectieparadox een nuttige en praktische handleiding geschreven om daarvan af te kicken.
Liesbeth Tettero is trainer en coach in het openbaar bestuur (www.publice.nl) en voor ambitieuze vrouwen (feminsterie.nl)
Bron: Managementboek.nl
