Je moet het maar durven om in de wereld van de positieve psychologie, en de wereld waarin we aan elkaar hoop bieden en die wereld waarin we geen problemen zien maar uitdagingen, een boek te schrijven die een tegengeluid laat horen en de Onmacht van de (werkende) mens illustreert.
De auteurs merken terecht op dat er veel geschreven is over macht, maar nauwelijks over Onmacht. Dit boek zal de balans niet in evenwicht brengen, maar eist wel de nodige aandacht op voor dit uit het oog verloren onderwerp. De definitie van de auteurs van onmacht luidt: ons onvermogen om grip te krijgen op ons onvermogen. Die definitie doet me denken aan de definiëring van leren leren van de Engelse professor Guy Claxton die een enorme stroming in de onderwijswereld tot stand heeft gebracht met zijn Learning Power Approach, namelijk: ‘Dat wat je doet als je niet weet wat te doen’.
De boodschap is simpel: we mogen niet wegkijken. Maar ook: onze oude paradigma’s werken niet langer. Maar zoals bekend: simpele boodschappen zijn verraderlijk lastig uit te voeren.
Drie typen onmacht
De auteurs geven aan dat we drie typen onmacht kunnen ervaren: 1. Individuele onmacht: een frustrerend gevoel dat je geen vat kunt krijgen op de situatie. Het domein van psychologie en filosofie; 2. Relationele onmacht: de onmacht die je voelt in relatie tot anderen. Het domein van de sociale psychologie, de systeemtherapie; 3. Systemische onmacht: wanneer systemen zo groot zijn dat we ze niet meer kunnen overzien. Domein van de sociologie, politicologie, culturele antropologie. Wat hier interessant aan is, is dat duidelijk wordt dat we niet op alle soorten onmacht invloed kunnen uitoefenen.
Wanneer de onmacht op organisatieniveau ligt (systemische onmacht) kan er soms zeer weinig tot niets worden gedaan door de betrokkene om het gevoel van onmacht te verminderen. Bij de andere twee vormen kan er wel degelijk invloed worden uitgeoefend zodat er op dit punt sprake is van een positieve boodschap. Echter, om de onmacht aan te pakken moeten dat in samenhang gedaan worden. Daar lijkt echter de schoen te wringen in de dagelijkse praktijk: allerlei coaches kunnen wellicht hulp bieden op het individuele vlak en de relationele kant, maar ze mogen niet vergeten dat de onmacht ook gelegen kan zijn in de organisatie zelf. Voor de persoon die zich onmachtig voelt als gevolg van de ene na de andere reorganisatie, zijn er niet zoveel handreikingen te doen. Dit in tegenstelling tot de individuele onmacht waarbij mensen geleerd kan worden om te gaan met diverse coping strategieën, zoals: actief aanpakken, sociale steun zoeken of dingen vermijden. In het geval van relationele onmacht bevelen de auteurs aan om het metagesprek te hanteren of duidelijkheid te creëren over de rollen van de teamleden.
De auteurs brengen een koppeling aan in hun werk met het gedachtegoed van Nassim Taleb, de geniale en dwarse denker, bekend onder andere van zijn boeken Antifragiel en De zwarte zwaan. In het begin van hun boek legden Van Oss en Van ’t Hek immers uit dat er een zekere onrust en onmacht is in de maatschappij als gevolg van het neoliberalisme en later het postmodernisme. Achterin het boek lezen we: ‘Fragilisering is het resultaat van met name de doorgeschoten effecten van het neoliberalisme’. Door veel bezuinigingen zijn systemen fragiel geworden waardoor er geen ruimte meer is om te leren (leren).
Conclusie
Een belangrijke conclusie die de auteurs trekken is dat zij de focus op het individu te sterk vinden. Wie namelijk met een systeembril naar bovenstaande verschijnselen kijkt, zal de rol van het individu inderdaad als zeer beperkt ervaren. En daarmee geven de auteurs weliswaar niet een hoopvolle, en ook niet een nieuwe maar wel een doordachte boodschap mee: zorg dat interventie en complexiteit bij elkaar passen.
Onmacht is een moedig en goed geschreven boek met een enorme diepgang.
Bron: Managementboek.nl
Door: Peter de Roode
Drs. Peter de Roode is zelfstandig adviseur en trainer. Hij ondersteunt organisaties bij het invoeren van grootschalige veranderingen waarbij gedragsverandering centraal staat. Hij is auteur van de boeken Meegaan of dwarsliggen, Werkvormen voor managers en Leidinggeven kun je zelf. Samen met meerdere auteurs schreef hij onder red. van Rob van Es het boek Praktijkboek Veranderdiagnose en samen met Peter van den Boomschreef hij Theatervoorstellingen in organisaties. Naast zijn schrijfactiviteiten is hij spreker en organiseert hij trainingen en seminars over actuele managementthema’s.
