Seksistische cultuur maakt vrouwen ‘queen bees’

Wil je als organisatie meer vrouwen aan de top, dan lukt dat niet door simpelweg een paar vrouwen op topposities te zetten, stellen Leidse onderzoekers. Beter verander je de seksistische organisatiecultuur, want die zorgt voor ‘queen bee’-gedrag: vrouwen vechten voor hun eigen positie en niet voor hun seksegroep.

Vrouwelijke leidinggevenden hebben een slechte reputatie. Sommigen gedragen zich als queen bees: ze distantiëren zich van hun vrouwelijke ondergeschikten, werken hen tegen in de ontwikkeling van hun carrière en ontkennen dat seksediscriminatie nog bestaat. Een nieuwe studie op basis van onderzoek bij de politie, gepubliceerd in Psychological Science, concludeert dat het niet juist is om vrouwen de schuld te geven van dit gedrag, maar dat seksistische organisatieculturen dit gedrag stimuleren.

Andere standaarden

Organisatiepsychologe dr. Belle Derks doet onderzoek naar hoe vrouwen reageren op seksisme. Op basis van observaties van vrouwen in werksituaties stelt zij dat vrouwen vaak aan andere standaarden moeten voldoen dan mannen. Competitief gedrag, vaak positief als bestempeld bij mannen, wordt negatief geïnterpreteerd bij vrouwen. Derks voerde een studie uit in samenwerking met dr. Colette van Laar, prof.dr. Naomi Ellemers en Kim de Groot. De onderzoekers namen een online vragenlijst af onder 63 senior politievrouwen werkzaam in drie verschillende politiekorpsen. De ene helft van de respondenten moest een werksituatie beschrijven waarin ze naar hun mening gediscrimineerd waren of seksistische uitlatingen hadden gehoord. De andere helft werd gevraagd een werksituatie te beschrijven waarin hun geslacht juist helemaal geen punt was geweest en ze waardering hadden ontvangen voor hun persoonlijke kwaliteiten.

Leiderschapsstijl

Vervolgens werden de vrouwen gevraagd hun leiderschapsstijl te beschrijven, aan te geven hoe sterk zij verschilden van andere vrouwen en of seksisme nog bestond binnen de politie. Hoe de respondenten deze vragen beantwoordden was afhankelijk van de sterkte van hun vrouwelijke identiteit. Vrouwen die net herinnerd waren aan hun ervaringen met seksediscriminatie antwoordden als queen bees – ze rapporteerden een mannelijkere leiderschapsstijl, gaven aan heel anders dan andere vrouwen te zijn en ontkenden sterker dat seksediscriminatie nog voorkwam bij de politie – maar alleen als ze hadden aangegeven zich niet te identificeren met andere vrouwen binnen de politie. Vrouwen die zich sterk identificeerden met andere vrouwen vertoonden een tegenovergestelde reactie: Wanneer zij nagedacht hadden over seksisme dan waren ze juist meer bereid om andere vrouwen te mentoren en vooruit te helpen in hun carrière. Voor zichzelf vechten ‘Als je vrouwen op topposities zet, zonder iets te doen aan seksevooroordelen in de organisatie, dan worden zij gedwongen zich te distantiëren van andere vrouwen,’ zegt Derks. ‘Als vrouwen moeten kiezen tussen hun eigen kansen en de kansen van hun seksegroep, zullen sommige kiezen om voor zichzelf te vechten. Waarom zouden ze ook voor hun groep opkomen? Mannen hoeven dat toch ook niet?’

• Meer weten over vrouwelijke leiders? Kom naar het Jaarcongres Vrouwen met Impact >>>

Belle Derks, Colette van Laar, Naomi Ellemers, and Kim De Groot. Gender Bias Primes Elicit Queen Bee Responses among Senior Police Women. Psychological Science, 2011