Het zijn stressvolle tijden door het oprukkende Corona-virus. Het openbare leven ligt bijna stil en vrijwel alles wat voor ons ‘normaal’ is, doen we nu even niet. Een stappenplan voor deze verwarrende tijden à la ‘How to survive’ baseer je liever niet op de filosofen, zegt Stine Jensen, die zelf filosoof is en bestsellerauteur. “Weet je wat het is met filosofen? Die brengen de verwarring op een hoger niveau. Ze geven je meer inzicht dan oplossingen.”
Niettemin kijkt Jensen vanuit haar filosofische achtergrond naar de wereld. Een wereld die momenteel onder spanning staat, en wel wat ontspanning kan gebruiken. Uit eigen ervaring, Jensen had een burn-out, weet zij hoe belangrijk ontspanning is.
Ontspannen
“Ontspannen, daar zit het woord ‘spannen’ in”, zegt Stine Jensen. “De eerste stap op weg naar ontspanning is je ervan bewust zijn wanneer je eigenlijk gespannen bent. Als je niet weet wanneer je géspannen bent, weet je ook niet hoe ontspanning voelt.”
Veel mensen hebben geen idee hoe het is om ontspannen te zijn, zegt Jensen. “Spanning zit in je lijf. Dus ontspannen begint met lichaamsbewustwording. Zit je nek vast? Hoe voelt je lijf? Zit je ademhaling hoog of laag? Dat klinkt heel basaal, maar we leren niet automatisch aan om in contact met ons lijf te zijn. Anders zaten de wachtkamers niet zo vol bij de fysiotherapeut.”
Niets meer missen?
Schrijf je dan in voor onze nieuwsbrief
Altijd actief
De Westerse cultuur, ongetwijfeld gebaseerd op een stukje Calvinisme, moedigt mensen aan tot actief zijn. Jensen: “Heidegger zei ooit al: de mens is zijn project(en). En het existentialisme van Sartre moedigt mensen sinds de jaren vijftig aan zichzelf uit te vinden en te maken. Het is niet: eens een dief, altijd een dief; je bent altijd in een soort staat van wording. We hebben bijna allemaal per definitie een soort actieve levenshouding die uitgaat van maakbaarheid.”
En dat brengt spanning met zich mee, zegt Jensen, hoewel de ene beroepsgroep meer last heeft van spanning in het lijf dan de andere. “De meesten van ons hebben werk zonder einde. Het gaat altijd maar door. Dat maakt ontspannen lastig. Het concept werk-privébalans gaan er vanuit dat er iets is wat ‘werk’ heet, en iets wat ‘privé’ is. Voor de meeste mensen werkt het zo niet.”
Hetzelfde recept?
Er is niet voor iedereen hetzelfde recept om te leren ontspannen; dat verschilt per persoon, type, en ook beroepsgroep, zegt Jensen. “Voor types die veel stilzitten, is wandelen en in beweging komen heel goed. Maar de actieve types moeten juist leren stilzitten. Door je ademhaling stil te zetten, merk je waar de spanning zit. Leer ons stil te zitten van Tim Parks is een goed boek voor mensen die hun geest even uit willen zetten en beter willen kunnen ontspannen.” Ook de levensfase waarin mensen verkeren heeft invloed op hoe we ontspannen: “Naarmate we ouder worden, gaan we meer van het doen naar het zijn.”
Corona-crisis
Jensen noemt deze tijd van sociale onthouding door de Corona-crisis ‘waanzinnig interessant’. “We worden gedwongen allemaal zo veel mogelijk thuis te zitten. Onze ruimte wordt kleiner, en dat doet wat met ons. Er is nu bijvoorbeeld veel meer ruimte voor creativiteit, zeker als je met kinderen thuiszit. We worden creatief in crisistijd, dat is positief. Kunst, cultuur en literatuur bloeien. Daar zijn ook allerlei interessante onderzoeken naar gedaan, onder andere in Rusland. Beperking maakt inventief.” Een keerzijde is er ook, want emoties en frustraties poppen op nu iedereen te maken heeft met een beperking van keuzes, (financiële) middelen en bewegingsvrijheid. En dat leidt allemaal bepaald niet tot ontspanning.
Oude mannen
Mensen die zich afvragen hoe zij zich het beste tot de negatieve aspecten van deze onzekere en vreemde tijden kunnen verhouden, hebben wel wat aan het advies van de oude Grieken. Jensen: “Mindfulness-cursussen halen vaak de Stoïcijnen van stal, en niet voor niets. Zij waren een soort voorlopers van de praktische filosofie. Zij gingen er vanuit dat je niet je omgeving kunt veranderen, maar wel je gedachten. Het barst van de zelfhulpboeken vanuit het perspectief van Socrates. Enerzijds vind ik dat leuk, maar ik vraag me toch af waarom mensen altijd alleen te rade gaan bij die oude dode mannen.” Jensen lacht. Dan: “Zelf vind ik Hannah Arendt heel interessant, een vrouwelijke filosoof uit de twintigste eeuw. Zij heeft het bijvoorbeeld niet over sterfelijkheid maar over geboortelijkheid, een echt vrouwelijk perspectief dus.”
Liggen op een matje
In het kader van het in- en ontspannen is Jensen gecharmeerd van Arendts perspectief op vitaliteit. “Zij zet ons aan te denken over levenslust en vitaliteit. Stress is niet de tegenhanger van ontspanning. En liggen en niks doen op een matje is niet perse ontspanning, terwijl beweging juist ook ontspanning kan brengen.”
Wie in deze Corona-tijden tieners thuis heeft, kan ze echter wel met zachte hand richting het mediteren proberen te duwen. Want voor die leeftijdsfase, weet Jensen, is mediteren heilzaam in het zoeken naar ontspanning. “Ouders willen tieners vaak naar buiten schoppen in het kader van ‘Ga eens wat doen!’, maar luieren en ontspannen is ook goed voor ze.” Uiteraard het liefst zonder telefoon in de hand.
Geen zelfhulpboeken
Overactieve mensen, weet Jensen, nemen om de stress te reduceren vaak kun toevlucht tot het maken van lijstjes. “Lijstjes afvinken wil niet zeggen dat het automatisch wel goed komt met je. En zelfhulpboeken lezen trouwens ook niet, hoewel ik wel Standvastig, het boek van de Deen Svend Brinkmann, van harte wil aanbevelen. Dat is een anti-zelfhulpboek waar mooie adviezen in staan, zoals: doe de coach de deur uit. Een crisis van je lijf, zoals een burn-out, kan een uitnodiging zijn om je te bezinnen op de waarden van het leven. Waarmee ik niet wil zeggen dat elke crisis een fantastisch cadeau is, maar als er een lijfelijke alarmbel afgaat, word je soms in een andere richting geduwd.”
Stappenplan
Het bewaken van de werk-privébalans gaat beter als mensen hun identiteit niet volledig door hun werk laten bepalen, stelt Jensen. Nu we in deze ‘isolatietijd’ meer op onszelf zijn teruggeworpen, is er misschien ook tijd om wat na te denken en aan soulsearching te doen. Jensen adviseert twee stappen. “Allereerst: onderzoek je identiteit en denk na over de rol die werken heeft voor je identiteit. Wat blijft er over als je al die dingen weglaat die je anders op je cv zet? Dan blijft er misschien niks over en daar gaat het ook om. Oefen je vooral in ego-loosheid. Ik kan van harte het boek aanbevelen dat ik samen met Rob Wijnberg schreef: Dus ik ben, een zoektocht naar identiteit. Daarin leggen we uit hoe werk zo dominant is geworden voor de zelfwaardering van mensen.”
De tweede stap die Jensen aanbeveelt, is de Carpe diem-dobbelsteen, bedacht door Roman Krznaric. “Het leven kent een grillige willekeur, waardoor je identiteit niet voor altijd geldig is. Er kan zomaar iets gebeuren, waardoor dat verandert. Met behulp van de dobbelsteen kom je tot nadenken.”
Door: Lydia Lijkendijk
