Bewegingen hoeven niet gecreëerd te worden. Ze zijn er al. Altijd. In elke groep. In elke cultuur. Overal ter wereld. Dus ook in jouw organisatie.
Spoedcursus antropologie
Mensen zijn kuddedieren en leven in groepen, in tribes. En elke tribe zoekt een chief, een tribal leader, die de groep kan leiden en voor de groep zal zorgen. Ook zijn er chiefs die een tribe zoeken om hun ideeën verder te brengen. Zonder tribe geen chief en zonder chief geen tribe. Binnen elke tribe zijn er verschillende dorpspleinen (afdelingen), met verschillende leiders (projectleiders, afdelingshoofden) en deelbelangen (budgetten en targets). Steegjes voor de roddels (wandelgangen). En kroegen waar de harde grappen over tafel gaan (rookhok, koffiehoek). Maar uiteindelijk zal een goede chief (CEO, bestuurder) ons verbinden door een gemeenschappelijke taal te stimuleren, te luisteren naar alles wat zich binnen en buiten de tribe aandient en besluiten te nemen met ons gezamenlijke doel voor ogen. For the greater good.
Corporate Tribe: chiefs en managers
Helaas is het zo dat in een behoorlijk aantal corporate tribes (bedrijven, organisaties) de leiders zich niet bewust zijn van hun rol als chief, maar zich opstellen als de bewakers van de sociale orde en van de heersende systemen. Voor deze orde bewakers (managers) is verandering een lastig gegeven. Wanneer het je taak is om de status quo te handhaven en de ingeregelde systemen en procedures te bewaken en verdedigen, dan ben je er op gericht om nieuwe initiatieven en afwijkende meningen zo efficiënt mogelijk de kop in te drukken. Richt je je meer op procedures, beoordelingssystematiek en KPI’s dan zijn al te afwijkende ideeën eerder verstorend dan gewenst. Wat vervolgens leidt tot veel dynamiek in de spelonken en steegjes van de organisatie en geruzie in ‘de kroegen’, waardoor de tendens naar controle en handhaving toeneemt.
Waarachtige leiders, chiefs, verwelkomen nieuwe ideeën en stimuleren afwijkende initiatieven, zodat deze op hun waarde onderzocht kunnen worden. Zij faciliteren een voortdurend onderzoek van verschillende perspectieven om tot het beste resultaat te komen. Leiders zijn geen controlerende buitenstaanders, maar wezenlijk onderdeel van de groep en het systeem en ze begrijpen dat het hun core business is om goed te luisteren naar alle stemmen in de organisatie om vervolgens besluiten te nemen die passen bij de visie, het geloof en de ziel van de organisatie. Ze begeleiden en beslechten geen debat met winnaars en verliezers, maar stimuleren een inclusieve cultuur waarin informatie vrij kan vloeien. Leiders surfen op de beweging die er al in de tribe is. Als zij niet zelf een verbetering initiëren, dan steunen zij degenen die dit wel doen.
Verandering: de huidige orde herordenen vraagt om magie
Hoewel verandering een wezenlijk onderdeel van het leven is, vindt vrijwel ieder mens dit toch ook een ingewikkeld gegeven. Tribes hebben namelijk een bepaalde ordening gecreëerd (de huidige doelstellingen, het plan, structuren en procedures, de cultuur) en elke verandering zorgt ervoor dat deze ordening herordend moet worden. Nieuwe inzichten leiden tot nieuwe conclusies, tot ander gedrag en misschien wel tot een nieuw geloof in wat goed en fout is. Verandering haalt je uit je routine en gaat altijd samen met chaos en het niet weten. In de antropologie noemen we dit de liminale fase waarin oud niet meer telt en nieuw nog niet duidelijk is. Het is een periode die identiteitsvragen oproept en het verlangen en nostalgie naar vroeger aanwakkert. Het is een periode waarin de orde bewakers zullen proberen de oude orde te herstellen en chiefs worden uitgedaagd liminaal leiderschap te tonen; het begeleiden van onzekerheid. De liminale fase vraagt om magiërs, mensen die helpen tot nieuwe zingeving te komen, die rituelen mogen begeleiden. Omdat een chief tegelijkertijd zijn of haar handen vol heeft aan de lopende zaken en soms een blik van buiten nodig heeft, worden hiervoor vaak externe begeleiders ingevlogen. Het zijn de waarzeggers (trend watchers, experts), de ritueelbegeleiders (trainers, coaches), de doktoren (interrimmers, adviseurs). Een moedige chief geeft deze mensen de ruimte hun kennis en kunde toe te passen, om gezamenlijk tot nieuwe oplossingen komen. Ook staat de chief in voortdurend contact met de interne magiërs (HR, verandermanagers, projectleiders, activisten), om ook hun inzichten mee te nemen in de besluitvorming.
Conflicten ruim baan geven: leren van wat we al weten
Veranderingen stellen altijd de status quo ter discussie, dus gaan altijd gepaard met wrijvingen, botsingen, tegenstellingen en conflicten. Chiefs zijn ervoor om de groep hierin te faciliteren. Al dan niet met hulp van mensen die zich als magiër tijdelijk bij de tribe aansluiten en de lastige gesprekken kunnen begeleiden, omdat de chief zelf teveel onderdeel van het geheel is. Gelukkig hoeven we niet het wiel opnieuw uit te vinden om te bedenken hoe we dit moeten doen. Alle tribes in de wereld hebben hier al oplossingen voor. Zo vergaderen de Inuit in stilte, gebruiken de Indianen een talking stick, organiseren de Xhosa een Indaba, de Tswana een kgotla en gingen de oude Grieken te raden bij een orakel. Slimme chiefs leren van wat we al weten. Ze nemen initiatieven en stimuleren anderen dit ook te doen. Conflicten worden niet gezien als iets engs, maar als een manier om samen hardop te denken. Chief luisteren en luisteren, met het belang van de tribe voorop. Door te luisteren ontstaat beweging. Magisch.
Door Danielle Braun & Jitske Kramer
Meer leren over hoe tribes en dus organisaties functioneren? Download dan de gratis whitepaper ‘Building tribes. Ready for change, safe for diversity’
Door: Danielle Braun en Jitske Kramer – auteurs De Corporate Tribe.
