• Nieuwsbrieven
  • MI Academy
  • Docentexemplaar
  • Boeken
  • Webshop
  • Contact
  • Over ons

Management Impact

Inspireert, verbindt en brengt verder

  • Home
  • Innovatie
  • Kwaliteit
  • Leiderschap
  • Organisatie
  • Strategie
  • Verandermanagement
  • Zorgmanagement

Artikel19 jan 2018

Vraagstukken: Geen taaiheid zonder complexiteit

Verandermanagement

Vraagstukken leiden geen autonoom bestaan. Iets wordt pas als een probleem of issue ervaren als iemand dat ervan maakt. Vraagstukken zijn dus altijd geconstrueerd.

Vier soorten complexiteit bij vraagstukken
Vier soorten complexiteit bij vraagstukken

Dat zegt niets over de ernst ervan: vreselijke misstanden kunnen van agenda’s afvallen en cosmetische issues kunnen er prominent op figureren. Het zegt vooral dat omvang, urgentie, verwoording en dergelijke van die vraagstukken door betrokkenen wordt gegenereerd. Die betekenissen verschuiven bovendien in de tijd: waar je nu niemand voor wakker kunt maken, kan over een tijdje een heet onderwerp zijn. Zulke verschuivingen zijn daarmee zelfs wenselijk: het maakt het mogelijk om problemen te ‘maken’ waar je iets mee kunt. Kortom, vraagstukken zijn niet los te beschouwen van de omgeving waarin ze voorkomen en de mensen die daarin acteren.

Taaie vraagstukken

Taaiheid is een gevoelsterm die betrokkenen in zo’n omgeving aan hun vraagstukken kunnen geven. Ze doen dat als ze tegen beperkte vermogens, slechte ervaringen en dergelijke aanlopen. Taaiheid is niet een kenmerk van de vraagstukken zelf. Toch staat zo’n taaiheidbeleving niet los van de feitelijke kenmerken van vraagstukken. Hoe complexer een vraagstuk is, hoe slechter het vertrouwde handelingsrepertoire er een antwoord op is en hoe sneller een taaiheidervaring kan ontstaan.

Organisaties kunnen een stuk beter overweg met vraagstukken die kenbaar, grijpbaar, maakbaar zijn. Kortom, taaiheid is een populaire maar geen noodzakelijke gevoelsterm voor complexiteit. Naarmate men complexiteit beter leert waarderen en hanteren, kan complexiteit ook vrolijker gevoelslabels dragen.

Vier soorten complexiteit

Onderkennen van complexiteit wordt gemakkelijker door die diversiteit van complexiteit wat kunstmatig uiteen te rafelen. Ik cluster het hier naar vier soorten complexiteit:

  1. Inhoudelijke complexiteit gaat over het object zelf: denk aan multidimensionaliteit, ambiguïteit, dilemma’s.
  2. Sociale complexiteit gaat over de subjecten en hun onderlinge relaties: er zijn veel actoren bij betrokken, de betrokkenen hebben contrasterende opvattingen, er is geen centrum van regie en dergelijke.
  3. Contextuele complexiteit gaat erover dat het vraagstuk niet los te koppelen valt van de buitenwereld: verschuivende opvattingen, bredere relatiepatronen en dergelijke kunnen een issue minder hanteerbaar maken.
  4. Psychologische complexiteit gaat erover dat je bij het hanteren van het issue met jezelf geconfronteerd wordt: denk aan gebrekkige maakbaarheid, kenbaarheid.
Complexiteit van taaie vraagstukken (klik voor groter)

Complexiteit van taaie vraagstukken (klik voor groter)

De vier categorieën waren al geïmpliceerd in de ‘herkenningstabel’ voor taaie vragen . Ze zijn niet alleen herkenbaar in praktijkvraagstukken, je ziet ze ook terug in literatuur rond complexe opgaven. In tabel 4.1 staan enkele typeringen uit die literatuur. Alleen al de naamgeving verwijst vaak naar een van de categorieën: Mittrof en Sagasti’s ‘slecht gestructureerde problemen’ en Simons ‘slecht gedefinieerde problemen’ refereren naar inhoudelijke complexiteit.

Horns ‘social mess’ benadrukt sociale complexiteit. Duke en Geurts onderkennen in hun ‘macroproblemen’ ook contextcomplexiteit. En Churchmans ‘wicked problems’ en Kahane’s ‘tough problems’ verwijzen naar belevingsaspecten: de psychologische kant van vraagstukken. Ik zal aan elke categorie aandacht besteden in de komende paragrafen (Van het boek Plezier bleven aan taaie vraagstukken – red.).

De beschreven kenmerken versterken elkaar vaak. Als een vraagstuk bijvoorbeeld multidimensioneel is (inhoudelijke complexiteit), neemt de kans toe dat mensen uit verschillende disciplines zullen participeren (sociale complexiteit), maar ook dat ieder afzonderlijk tegen de grenzen van de eigen expertise aanloopt als men probeert te doorgronden wat er aan de hand is (psychologische complexiteit). De kenmerken zijn prima te onderscheiden, maar niet per se scheidbaar.

Mitrof & Sagasti (1971) Slecht gestructureerde, matig gestructureerde en goed gestructureerde problemen
Simon (1973), Newell et al. Slecht gedefinieerde vragen versus goed gedefinieerde vragen
Clemens (2005) Complexe problemen versus technische problemen
McCaskey (1982 Ambigue situaties
Horn (2001) Sociale warboel (‘mess’) versus gewone problemen
Kets de Vries (2004) Verknoopte (‘knotty’) situaties
Cartwright (1987) Meta-, complexe, samengestelde en simpele problemen
Duke & Geurts (2004) Macroproblemen versus gewone problemen
Roberts (2001) Gemene (‘wicked’), complexe en simpele problemen
Churchman (1967), Conklin (2006), Rittel & Webber (1973 Gemene (‘wicked’) problemen versus tamme problemen
Kahane (2004) Taaie (‘tough’) problemen
WRR (2006) Ongetemde problemen
Harpaz (2005) Vruchtbare (‘fertile’) vragen
Kunneman (2005) Trage vragen

Bron: Plezier beleven aan taaie vraagstukken

Door: Hans Vermaak

  • Hans Vermaak is ook een van de deskundigen van onze Masterclassreeks Veranderkunde >>>

Het boek: Pezier beleven aan taaie vraagstukken

Je zult tevergeefs zoeken naar een standaardaanpak, want vernieuwing rond taaie vraagstukken werkt het best als het op maat door betrokkenen wordt vormgegeven. De belangrijkste lessen in dit boek krijgen daarom gestalte in werkingsmechanismen die verklaren waardóór een verandering juist wel of juist niet werkt. Die inzichten kan een veranderaar dan zelf op maat vertalen naar een aanpak voor de eigen situatie

  • Meer informatie over Plezier beleven aan taaie vraagstukken >>>

Laatste update: 10 dec 2019

Reageren op dit artikel

Gerelateerde tags

change management Veranderen Veranderkunde Verandermanagement Verandermanager

Verder lezen

22 jun 2022Verandermanagement
Romeintje spelen
17 jun 2022Verandermanagement
Een redenering voor veranderen
15 jun 2022Verandermanagement
Realtime archiveren
4 jun 2022Verandermanagement
84% van de werknemers in Nederland gelooft niet echt in het verandervermogen van hun organisatie
16 mei 2022Leiderschap
Aspecten van leiderschap deel 9: Weerstand
10 mei 2022Strategie
Strategie van het papier af

Geef een antwoord

Je moet inloggen om een reactie te kunnen plaatsen.

  • Collegereeks Vrouwelijk Leiderschap
  • Blogs verandermanagement

    Haantjescultuur11 feb 2022
    Inspiratie en resonantie18 okt 2021
    Vijf over twaalf24 aug 2021
    Wanneer de leiding haar verantwoordelijkheid niet neemt23 aug 2021
    Wat doe je met een verandermoe team?23 aug 2021
  • Boeken verandermanagement

    BEgrip: Werken met complexiteit voor de publieke professional
    Conflict eren
    Het kleine boek voor grote verandering
    Traag Versnellen
    Veranderen met appreciative inquiry
    Mintzberg in essentie
  • Nieuwsbrief

    Niets meer missen van Management Impact? Meld je dan aan voor onze gratis nieuwsbrief.
    • *
    • Hidden
    • Dit veld is bedoeld voor validatiedoeleinden en moet niet worden gewijzigd.

  • Recente reacties

    • Ina Vogel op DISC en MBTI zijn bagger, op één ding na
    • Martin Buil op Jouw medewerkers ontspannen op vakantie? Mooi niet!
    • Ed op Hoe geef je emoties een plek op het koude scherm?
    • ronald op Service design thinking: de ideale situatie als vertrekpunt
    • lee op Wat je als manager kunt leren van een psychopaat
  • Gratis downloads verandermanagement

    Arend Ardon - Ontketen vernieuwing in je organisatie
    Whitepaper: Veranderen doe je zo!
    Whitepaper: De rol van professionals bij verandering: valkuilen en stappen
  • Management Impact

    • Over ons
    • Contact
    • Nieuwsbrieven
    • Linkedin
    • Webshop
    • Events
    • Algemene voorwaarden
    • Privacy en Cookie

    Thema’s

    • Verandermanagement
    • Leiderschap
    • Innovatie
    • Project & Proces
    • Kwaliteit
    • Zorgmanagement
    • Strategie
    • Persoonlijke groei

    Categorie

    • Video’s
    • Blogs
    • Podcasts
    • Whitepapers
    • Congressen
    • Boeken

    Verder

    • Leren Veranderen
    • Veranderen als samenspel
    • Coachlink
    • Boekensites
    • M&O
    • Sigma
    • Boom
    vakmedianet

    Copyright: Boom uitgevers Amsterdam BV
    Op gebruik van deze site zijn onze Algemene voorwaarden Privacy policy en Cookie reglement van toepassing