Ondanks vele pogingen om de machtsongelijkheid tussen vrouwen en mannen te verkleinen, is het nog steeds een punt van aandacht. Mary Beard schreef er een relevant boek over, getiteld Vrouwen & macht. Beard is classica en schrijft over hoe vrouwen door de eeuwen heen door mannen de mond werd gesnoerd. Met veel voorbeelden uit het oude Griekenland en de culturele verhoudingen uit die tijd laat ze zien dat spreken de taak van mannen was.
Geschatte leestijd: 4 minuten
Ondergeschikt
De positie en rol van vrouwen in de klassieke wereld waren duidelijk ondergeschikt. Maar ook in de eeuwen die volgden, is aan die ongelijkheid tussen vrouwen en mannen niet veel veranderd, alle emancipatiegolven uit de vorige eeuw ten spijt. Beard laat zien dat onze culturele conditionering over de rol en positie van vrouwen nog steeds gebaseerd is op dit verleden. Ze kijkt ook naar zichzelf en stelt vast dat als ze denkt aan ‘een machtig persoon’, ze onwillekeurig aan een man denkt. Ditzelfde blijkt te gebeuren als ze het heeft over haar hoogleraarschap – Beard bekleedt deze functie aan de universiteit van Cambridge. Als ze aan het woord ‘hoogleraar’ denkt, doemt een mannelijk beeld voor haar geestesoog op.
Ook Caroline Criado Perez maakt deze ondergeschikte positie van de vrouw zichtbaar, in haar boek Onzichtbare vrouwen. Uit de talloze voorbeelden en studies die ze aanhaalt blijkt hoe mannen de wereld hebben ingericht en daarbij voorbij zijn gegaan aan wat voor vrouwen belangrijk is. Vrouwen hebben een ‘onzichtbaar profiel’, stelt ze vast. De talloze voorbeelden die Criado Perez aandraagt uit het dagelijks leven, het openbare leven en op het werk, zijn soms misschien grappig om te lezen, maar tegelijkertijd laten ze een pijnlijke waarheid zien. In een studie naar vierduizend vacatureadvertenties bleek bijvoorbeeld dat vrouwen weinig reageren op advertenties voor banen die geassocieerd worden met stereotype masculiene eigenschappen zoals ‘agressief ’, ‘ambitieus’ of ‘vasthoudend’. De vrouwen bleken zich niet bewust van het discriminerende taalgebruik en realiseerden zich de invloed ervan niet. Ze voerden verschillende persoonlijke redenen aan waarom de vacature hen niet aansprak.
Behoefte aan zichtbaarheid
Wat betreft machtspositie staan vrouwen en mannen dus nog niet op gelijke hoogte. Hoewel er in de afgelopen decennia vooruitgang geboekt is, valt er nog veel te winnen. Ik merk het ook tijdens leergangen, workshops en masterclasses over macht op de werkvloer. Als ik deelnemende vrouwen vraag waarom ze tijd willen besteden aan een bijeenkomst over het politieke spel op het werk, volgen er antwoorden zoals:
‘Ik worstel met mijn zichtbaarheid. Ik wil dat ze me zien, zonder dat ik mezelf verlies.’
‘Ik ben alleen maar bezig met de droom van mijn baas en niet met die van mij. En altijd maar ballen in de lucht houden, vooral die van anderen.’
‘Ik word nauwelijks gehoord. Hoe zorg ik ervoor dat mensen naar me luisteren? Er wordt over me heen gewalst in mijn door mannen gedomineerde werkomgeving.’
De behoefte aan zichtbaarheid is een gemene deler in deze antwoorden. Dit zegt misschien dat de aangemelde vrouwen zich willen bekwamen in het politieke spel en dat ze dit doen om zichtbaarder en invloedrijker te worden. Maar wellicht betekent het ook dat het hen minder goed lukt een sterkere machtspositie te verwerven met het handelingsrepertoire dat ze tot nu toe inzetten. Tijdens sommige bijeenkomsten waren er aanwijzingen voor die laatste mogelijkheid. Zo kwamen er regelmatig verschillen in spelhouding boven tafel.
De neiging om voluit te spelen bleek bij vrouwen minder sterk dan bij mannen: ze waren terughoudender. Dit was goed te horen tijdens reflecties op praktijkvoorbeelden. Als ik vrouwen vroeg wat ze in een bepaalde situatie hadden gedacht, gezegd of gedaan, was de concluderende zin vaak: ‘Ik twijfelde of ik het wel kan’, terwijl mannen op vergelijkbare situaties reageerden met: ‘Ik heb me erin gebluft.’ In andere voorbeeldsituaties met werkuitdagingen hoorde ik vrouwen zeggen: ‘Ik hoef niet zo nodig’, terwijl de mannen in dezelfde situatie zeiden: ‘Ik ga er gewoon voor.’
De kern
Macht zit in ons allemaal. Het machtsspel is een natuurlijke dynamiek in ons leven, zowel privé als op de werkvloer. Het is normaal om de strijd met anderen aan te gaan over wat je belangrijk vindt. Toch zoeken we geen permanente staat van oorlog met elkaar. Sociale stabiliteit is ons heel wat waard. We proberen de extremen van de macht te reguleren met onder meer wetgeving, politieke systemen en diplomatie. In organisaties hebben we er hiërarchie, overlegvormen, regels en procedures voor. Ook het kunnen schakelen naar een informele werkelijkheid heeft een dempende werking op een al te openlijke oorlogsvoering aan vergadertafels.
Desondanks zullen er altijd uitwassen zijn. Op het kwade gezicht van de macht en hoe je dit machtsgebruik kunt bestrijden kom ik terug in mijn boek Machiavelli op de werkvloer. Machtsongelijkheid tussen vrouwen en mannen is er nog steeds. Het actieve, vaardige en persoonseigen gebruik van politiek spel kan helpen het verschil kleiner te maken. Wanneer activeren we de macht in onszelf? Als er iets op het spel staat wat belangrijk is, maar dat via de gewone weg maar moeilijk voor elkaar te krijgen is. Datgene wat jij belangrijk vindt kan dan het startpunt zijn van een politiek spel.
Bron: Machiavelli op de werkvloer
Door: Math de Vaan
