Circulaire economie zoekt Startschot

Hoe de versnelling in te zetten voor het nieuwe economische systeem dat we allemaal lijken te willen? vraagt Bas Mentink zich af.

De Dag van de Duurzaamheid nadert. Inmiddels een jaarlijkse traditie op 10-10, om aandacht te schenken aan duurzaamheid in ons dagelijks leven. Voor mij, als young professional in de duurzaamheidswereld, een moment om een jaar terug te blikken. Mijn beeld is ontzettend gekleurd, maar voor mij treedt één term uitgesproken op de voorgrond: de circulaire economie. Opgepikt door alle maatschappelijke gelederen (publiek, privaat, groot, klein), meermaals #trending topic en uitgegroeid tot een van de speerpunten van het Nederlandse EU- voorzitterschap volgend jaar.

Waar staan we? Wat mij betreft in de startblokken, benen gestrekt. Maatschappelijke partijen staan naast elkaar met de neuzen dezelfde kant op, dankzij nieuwe businessmodellen met een potentiële win-win voor milieu én business. Denk aan het leasen van tapijttegels, of refurbishment van afgeschreven ICT-apparatuur. Eureka! Eindelijk vinden publiek en privaat elkaar op strategisch niveau als het gaat om duurzaamheid. Dit nieuwe economische systeem moet er komen.

Partijen niet gelijktijdig in beweging

Maar het startschot wordt niet gegeven. Er staat niemand aan de lijn die de trekker overhaalt en partijen gelijktijdig in beweging brengt. En gewoon opstaan en gaan lopen is er niet bij. Helaas, maar ook logisch. Straks rent er niemand mee.

Uiteraard zijn er uitzonderingen van ondernemingen die wel gewoon begonnen zijn, kansen gezien hebben en die soms ook hebben weten te verzilveren. Maar door de bank genomen is er in mijn beleving het afgelopen jaar vooral veel verkend en overlegd.

En dat is niet gek. Voor de transitie naar een circulaire economie moeten we op een of andere manier gelijktijdig gaan lopen. Immers, een gesloten kringloop bouw je niet alleen. Alle schakels moeten meedoen. Van een zwakke of ontbrekende schakel kan in een circulair businessmodel geen sprake zijn. Bovendien ligt de businesscase – vaak het belangrijkste startschot – wel in het verschiet, maar niet voor het oprapen. Lange termijn, hoge investeringen, afhankelijkheid van al die schakels, ofwel verschillende redenen om niet direct te gaan lopen. Zeker als financiële waarden doorslaggevend zijn.

Het is dan ook niet verkeerd goed te verkennen en overleggen. Maar dat maakt de praktijk van de circulaire transitie wel weerbarstig en buitengewoon complex. Dat terwijl we vaart moeten maken, gezien het aantal grenzen van onze planeet dat we al overschreden hebben. Hoe dan toch de versnelling in te zetten voor het nieuwe economische systeem dat we allemaal lijken te willen?

Perspectieven

Pascal Lamberigts, Liesbeth Schippers en collega’s van Royal HaskoningDHV presenteerden afgelopen week in Den Haag hun nieuwe perspectieven op samen werken aan maatschappelijke veranderopgaven in hun boek Gedeeld Eigenaarschap. Dat gedachtegoed is heel bruikbaar, juist omdat het een appel doet op samenwerking van actoren in ketens. Ze introduceren een Ondernemende Strategie, gemaakt voor publiek-private samenwerkingen met meerdere actoren. De Ondernemende Strategie bestaat uit drie fasen:

1. Synchroniseren: samen formuleren van ambities en belangen
2. Programmeren: samen kiezen van een route en sturingsvorm
3. Realiseren: samen concretiseren van een agenda met allianties.

Terugblikkend op een jaar circulaire economie komt de introductie van deze strategie als geroepen. De strategie neemt lerende netwerken als basis. Meerdere partijen met verschillende culturen, normen en belangen willen samen een doel bereiken en zoeken naar een gezamenlijke strategie. De juiste sturing en besluitvorming moeten worden gevonden, middelen moeten door ieder worden vrijgemaakt en gezamenlijke acties moeten ondernomen worden. Leerpunten moeten worden opgeslagen (geprogrammeerd) in het collectieve geheugen. Precies de uitdaging waar ketenpartners voor staan die samen een circulaire productieketen willen vormen.

Businesscase centraal

Verder wordt de businesscase centraal gesteld op een manier die aansluit bij verschillende typen partijen (publiek/privaat, groot/klein). Precies het startschot waar naar wordt gezocht. De strategie naar de businesscase toe is expliciet (iteratief) en adaptief. Uitermate van toepassing op een transitie waarin de antwoorden niet voor het oprapen liggen en het zoeken is naar de juiste weg. In de drie fasen wordt het businessdenken afgepeld van businessfilosofie en businessmodel naar businesscase. De tools die daarbij worden aangereikt vullen de principes en inhoudelijke tools goed aan die we hebben geleerd en ontwikkeld in onze praktijkervaring.

Ik ben zeer benieuwd wat de Ondernemende Strategie in de praktijk kan gaan betekenen voor de circulaire economie. Ik denk dat de aanpak uitstekend kan helpen om de juiste partijen in de startblokken te zetten en hen te faciliteren om als keten de trekker over te halen.

Ik zie uit naar een knallend EU voorzitterschap!

Bron: Bas Mentink, consultant Circular Economy bij Royal HaskoningDHV, op Gedeeld Eigenaarschap.nl