'We hebben de patiënt geïnfantiliseerd. Met enig ongeduld zou ik de patiënt in de rol willen zetten die beter past: de patiënt als partner. Daarvoor moeten we niet alleen patiënten beter toerusten met kennis en verantwoordelijkheden, maar ook artsen en verpleegkundigen faciliteren met tools zoals keuzehulpen, meer tijd en vooral minder perverse incentives zoals "doen levert geld op en praten kost geld''.' Dat zegt Gert Westert, directeur IQ Healthcare, hoogleraar en spreker tijdens het Zorgmarktcongres op 6 juni a.s.
‘Patient' heeft in het Engels twee betekenissen: ‘geduldig' en ‘zieke'. Die twee betekenissen vormen een treffende combinatie, die de huidige rol van patiënten goed beschrijft. Gert Westert (zie foto) heeft een duidelijke mening over de huidige gang van zaken in de zorg. Westert is directeur van IQ Healthcare en hoogleraar kwaliteit van gezondheidszorg aan het UMC St. Radboud. Van oorsprong is hij medisch socioloog, opgeleid in Groningen. Inmiddels heeft hij twintig jaar ervaring in het gezondheidszorgonderzoek. Zijn favoriete vraagstuk is: hoe kunnen we de gezondheidszorg zo organiseren dat alle spelers adequaat functioneren en bijdragen aan waar gezondheidszorg voor bedoeld is, namelijk het realiseren van gezondheidswinst en het creëren van waarde voor patiënten.Praktijkvariatie
Tijdens het Zorgmarktcongres met als thema ‘de verantwoordelijke patiënt' zal hij het verschijnsel ‘praktijkvariatie' aan de orde stellen: verschil in de kwaliteit van zorg. De vraag is of dit niet inherent is aan de zorg; organisaties en specialisten opereren nu eenmaal onafhankelijk van elkaar en hanteren verschillende systemen en standaarden. Westert beaamt dit maar vindt niet dat we er ons dus bij neer moeten leggen. 'Dit is betrekkelijk erg. Het maakt namelijk nogal uit waar je als patiënt naar toe gaat. Bijvoorbeeld: een vergelijkbare zwangerschap eindigt in ziekenhuis A veel vaker in een normale bevalling, terwijl in ziekenhuis B een keizersnede preferent is. Ik vond voor zogenoemde secundaire sectio's verschillen van zeven tot dertig procent tussen ziekenhuizen. "Erg" en ongewenst is dat het publiek hierover onwetend is. Het zal je zwangerschap maar zijn. Ernstiger nog is dat zorgverleners ook slecht geïnformeerd zijn over praktijkvariatie en wat de collegae elders doen. Er is nog nauwelijks sprake van zelfregulering, dat wil zeggen dat professionals elkaar corrigeren als ze sterk verschillen in aanpak en praktijkstijl.'
Nationale Gezondheidsatlas
Westert pleit niet voor eindeloze standaardisering of protocollering als oplossing. 'We moeten praktijkvariatie serieus onder ogen zien: transparant voor patiënten, inzichtelijk gemaakt voor professionals en bekend bij de zorgfinanciers. Dat is nu niet zo. In Nederland bestaat slechts een heel fragmentarisch totaalbeeld van regionale verschillen in kosten, activiteiten zoals operaties per 10.000 inwoners en uitkomsten zoals percentages patiënten dat baat had bij zorg. Engeland en Duitsland zijn verder. Ik pleit al enige tijd voor een Nationale gezondheidszorgatlas, waarin we dit netjes bijhouden. Kaarten vormen een krachtig medium en roepen debat op, ter lering en ver…betering.'
Economische incentives
Richtlijnen en zorgstandaarden zijn volgens Westert een noodzakelijke voorwaarde want zonder concrete kennis over indicaties en wat wanneer wel of niet effectief is, verwordt beslissen tot kunst – en dat is geen kunde. 'Standaarden alleen zijn niet afdoende. We weten dat artsen zich maar mondjesmaat aan richtlijnen willen (en soms) kunnen houden. Aanbevelingen in richtlijnen die geld kosten, zoals "zie af van operatie …" zijn in de huidige financieringsstructuur impopulair. De economische incentives moeten ook op de schop; In de visie van Westert moeten zorgverzekeraars niet louter zo goedkoop mogelijk inkopen maar kritisch, dus ook onzinnige zorg zoals naar zijn mening het knippen van amandelen de-implementeren. 'De zorgverzekeraars nemen die rol niet enthousiast op als ze er bedrijfseconomisch geen baat bij hebben. Dat is de denkfout die in 2006 is gemaakt ten tijde van de stelselwijziging,' constateert hij.
Patiënt als partner
Westert: 'Zorgverzekeraars zouden zorgverleners meer moeten faciliteren door zicht te bieden op bestaande kwaliteitsverschillen en kritische vragen stellen over onbegrijpelijke zorgproductie. De bewijslast wordt dan dus omgedraaid. Maar ook patiënten moeten kritischer zorg gebruiken, vragen stellen en minder vertrouwen op de blauwe ogen van de dokter. Het is de (dure) plicht van artsen om patiënten hierbij te helpen. Ik zou artsen een bonus willen geven die bekend staan als "partner van de patiënt". Die artsen scoren hoog op de vraag aan patiënten: "De arts die ik zojuist bezocht deed er alles aan om gezamenlijk uit te zoeken wat het beste is in mijn situatie. Deze artsen belichten alle opties, lange termijn bij- en neveneffecten en dergelijke. Ze zien ‘niets doen' als een serieus alternatief." '
Echte zorgbehoefte
In het buitenland zijn goede voorbeelden te vinden van waar Westert op doelt. 'Ik sprak recent een Noorse collega die de regionale variatie in keizersneden in Noorwegen onderzocht. In de Noorse regio's beschikken alle zorgverleners over dezelfde moderne diagnostische mogelijkheden, ze werken in loondienst en hebben een acceptabel dienstrooster. Opvallend is dat in Noorwegen de regionale variatie in keizersneden nihil is. Het kan dus wel. Een ander voorbeeld betreft onderzoek van de Dartmouthgroep in de VS, waar we als IQ Healthcare intensief mee samenwerken. Als je patiënten volledig informeert over hun ziekte en de therapeutische (on)mogelijkheden en alle te verwachten effecten, dan kiezen patiënten vaak voor "niet-invasief handelen". Als we patiënten hun ziekte niet afnemen, wat we nu in feite wel doen, dan gaan ze vanuit eigen verantwoordelijkheid handelen. Hierdoor kan je als zorgverlener aansluiten bij de echte zorgbehoefte van mensen. Vaak zijn dokters bezig met "beter maken", terwijl de zorgbehoefte van patiënten is "steun te ontvangen bij ongeneeslijk ziek zijn".'
Westert wil de bezoekers van het congres vooral meegeven dat de zorg de patiënten nodig heeft om de eigen sector gezonder te maken. 'Patiënten willen ons helpen om de zorg beter te maken, maar dan moeten we het ze wel vragen.'
Interview door Bianca Minkman.
Meer informatie
Meer informatie over het Kluwer Zorgmarktcongres op 6 juni a.s. in Arnhem kunt u lezen op de speciale congressite. Hier kunt u zich ook inschrijven.
