Dit verhaal lijkt misschien een beetje vergezocht. Maar dat is het niet! Naar aanleiding van een advertentie van een softwarebedrijf, die een paar jaar geleden verscheen: de tekening hieronder is geen koe. Het is een diagram van de onderdelen. In een gezonde koe weten de delen niet dat ze onderdelen zijn; ze werken gewoon harmonisch samen. Vraagje: wil je dat je organisatie werkt als een diagram? Of als een koe?
Dit is een serieuze vraag. Denk er goed over na. Koeien functioneren moeiteloos als koeien. Mensen trouwens ook als mensen, fysiologisch tenminste. Waarom vinden we het dan zo lastig om sociaal samen te werken? Is onze verwarring over organisaties zo groot, gezien die fixatie op diagrammen?
Ik bespreek deze koe in ons International Masters Program for Managers (impm). In de module die we geven in India, ervoeren de managers een ander verhaal over koeien, terwijl ze de heksenketel van de straten in Bangalore overstaken.
Dora Koop, een collega op McGill, vertelt: ‘De eerste dag kregen we te horen dat we moesten “wandelen als een koe” wanneer we de straat oversteken. De groep moest bij elkaar blijven, en geen onverwachte dingen doen. Zo staken we langzaam de straat over, en ging het verkeer om ons heen. In het programma werd deze koemetafoor voortdurend gebruikt [denk ook aan de andere, over functioneren als een koe].’
Stel je voor: een grote groep mensen die zich als één geheel – gestaag, gecoördineerd – door ogenschijnlijke chaos beweegt. Stel je nu voor dat mensen van je organisatie hetzelfde doen. Door te wandelen als een koe weten we wat het is om te functioneren als een koe: samen wandelen en werken. Achter de heilige koe van leiderschap ligt het idee van gemeenschap- schap: communityship, een woord dat ik heb bedacht om leiderschap op z’n nummer te zetten.
Communityship gaat verder dan leiderschap
Als je het hebt over ‘organisatie’ denken mensen aan leiderschap. Vandaar de overdaad aan diagrammen: ze laten zien wie leidinggeeft aan wie, maar niet wie wat moet doen, en met wie. Waarom zijn we zo gefixeerd op formeel gezag? De bovenste afbeelding hiernaast stelt een organisatie voor. De onderste een reorganisatie.
Valt je het verschil op? Oké, in een paar vakken zijn een paar namen gewijzigd, maar de organisatie blijft hetzelfde. Gaat het er in een organisatie dan alleen om wie de baas is? Weet je waaraan reorganisaties hun populariteit danken? Omdat ze zo gemakkelijk zijn. Verschuif mensen op papier en de wereld is ingrijpend gewijzigd – op papier. Stel je eens voor dat je mensen verplaatst in kantoren, om nieuwe verbindingen te maken.
Als je het hebt over ‘leiderschap’ denken mensen aan individuen – zelfs als dat individu vastbesloten is om de macht met iedereen te delen. (Is dat nodig?) Vaak wordt die leider voorgesteld als een ridder op een wit paard die iedereen komt redden (zelfs als deze leider regelrecht op een zwart gat aanstuurt). Maar als er één leider is, zijn alle anderen automatisch volgers. Willen we echt een wereld van volgers?
Denk eens aan de gevestigde bedrijven die je het meest bewondert. Ik wil wedden dat daar achter elk leiderschap een sterk gevoel van communityship huist. Effectieve organisaties zijn gemeenschappen van mensen, geen verzamelingen Human Resources.
Waaraan herken je communityship in een organisatie? Dat is gemakkelijk te beantwoorden: je voelt het aan de energie, de inzet van de mensen, hun collectieve interesse in wat ze doen. Ze hoeven de macht niet formeel te delen, want ze zijn van nature betrokken. Ze respecteren de organisatie omdat die hen respecteert. Ze zijn niet bang om ontslagen te worden omdat een of andere ‘leider’ bepaalde verwachte cijfers niet heeft gehaald.
Natuurlijk is leiderschap nodig, vooral om communityship te faciliteren in nieuwe organisaties, en te bestendigen in gevestigde. Wat we kunnen missen als kiespijn is de fixatie op leiderschap – dat iemand eruit wordt gepikt alsof de organisatie van deze persoon afhangt (en daar navenant voor betaald krijgt). Ik wil een lans breken voor ‘net genoeg leiderschap, ingebed in communityship’.
Bron: Mintzberg in essentie
Door: Henry Mintzberg
