Stel vragen en leg verbanden: ijs in Mogadishu

Mitchell Sipus werkte als humanitair hulpverlener en consultant in een paar van ’s werelds grootste brandhaarden: Ethiopië, Libanon, Somalië, Syrië en Afghanistan. Hij werd ingehuurd door de burgemeester van Mogadishu, de hoofdstad van Somalië, om een paar problemen in de stad te helpen oplossen. Mitch begint met de situatie verkennen en observeren als hij zoiets oppakt. Hij dompelt zichzelf onder in de situatie.

Een van de dingen die hij dan doet is simpelweg rondlopen en mensen vragen stellen als: “Wat vind je van je leven?” “Is het in alle opzichten wat je wil dat het is?” “Als dat niet zo is, waarom dan niet?” “Wat denk je dat je grootste obstakel is?” “Wat zou je in de toekomst willen doen?” “Wat denk je dat je nodig hebt om dat te doen?” Mitch probeert niet alleen te doorgronden wat er speelt maar ook hoe mensen de dingen zien. Hij probeert hun behoeften te begrijpen, en hun overtuigingen, om ieders hoop, dromen en frustraties te analyseren.

Vissers op markt

Dit is een verhaal over hoe Mitch te werk gaat. Hij werd zoals gezegd ingeschakeld door de burgemeester van Mogadishu om bij te dragen aan het oplossen van problemen in de stad. Mitch liep rond in Mogadishu, stuitte daarbij op een paar vissers en stelde ze vragen als die hierboven. “Nou”, zeiden ze, “het vissen zelf gaat fantastisch. We vangen meer vis dan ooit. We verdrinken in de vis. Maar we verdienen nog steeds niks.” “Waarom niet?”, vroeg Mitch. “Nou, we nemen de vis mee naar de markt en daar is geen koeling. De vis ligt dus de hele dag in de zon. En als niemand hem heeft gekocht aan het eind van de dag, moeten we de vis voor de allerlaagste prijs verkopen; we geven hem zo ongeveer weg. We verdienen niks. Iedereen weet dit uiteraard, dus iedereen wacht gewoon af. Ze komen niet eens naar de vismarkt voor het eind van de dag. Dus we hebben een probleem.” Mitch bedankte de vissers, sloeg de informatie op en ging door met de situatie verkennen en vragen stellen. Toen hij een paar dagen later door een ander deel van de stad liep, kocht hij voor zichzelf een kan met limonade en begon te drinken. Er zat ijs in de kan. Huh, dacht Mitch. Er is geen elektriciteit in dit deel van de stad. Hoe kan het dat ze ijs hebben?

De ijsverkoper

Hij ging terug naar het limonadestalletje en daar vertelden ze hem waar hij de man konden vinden die hun het ijs leverde. En Mitch vond de ijsverkoper. Hij had een machine in elkaar geflanst en maakt met behulp van gasgeneratoren en gigantische containers (formaat sarcofaag) enorme blokken ijs, die hij verkocht. Mitch vroeg hem: “Wat zou je ervan vinden om je business uit te breiden? Om meer ijs te verkopen? Wat zou je nodig hebben om dat te kunnen doen?” “Jazeker”, zei de man. En binnen korte tijd was er dankzij deze man ijs op de vismarkt, en ook elektrisch licht. Dat is hoe de verandermagie van Mitch werkt: hij loopt rond, stelt vragen en legt dwarsverbanden.

Ecosysteem van behoeften en oplossingen

Mitch komt van buiten het systeem. Als hij rondloopt, stelt hij vaak vragen over dingen die ‘evident’ lijken voor de mensen binnen dat systeem. Door zijn perspectief als buitenstaander ziet hij soms dingen die insiders niet zien of ziet hij vertrouwde dingen op een nieuwe manier. Door mensen te vragen naar wat ze hopen, en naar hun dromen, angsten en frustraties, probeert Mitch de latente behoeften en doelen van de mensen in het systeem bloot te leggen – een soort ecosysteem van behoeften en oplossingen. Door vragen te stellen, vindt Mitch liminale tussenruimtes die mensen mogelijk niet hebben gezien of niet in ogenschouw hebben genomen. Dan creëert hij door mogelijke snijpunten te vinden tussen behoeften en oplossingen en nieuwe dwarsverbanden te leggen, kansen die al latent aanwezig waren in het systeem, erop wachtend om te worden ontdekt. Door: Dave Gray Bron: De kracht van liminaal denken