Onzekerheid is de enige nieuwe zekerheid voor organisaties. Kijk maar eens goed om je heen: razendsnelle technologische ontwikkelingen vinden plaats in een sterk veranderende sociaal-maatschappelijke context. We kunnen dit samenvatten als de VUCA-wereld, met Volatiel, Uncertain, Complex en Ambigu als trefwoorden. Grote maatschappelijke vraagstukken zijn het gevolg. Met volop risico’s én kansen, waarvoor we met onze organisaties (deel)oplossingen moeten zien te vinden. Dit vraagt niet meer om risicomanagement, maar juist om meer risicoleiderschap. Hoe ontwikkel je dat? Dat leg ik uit in een serie blogs met in totaal zeven tips. In dit blog Tip 3: Heb oog en oor voor verschillen in risicopercepties.
Risicoperceptie en besluitvorming
Wat is risicoperceptie eigenlijk? En waarom is dit begrip een kernbegrip voor effectief omgaan met risico’s? Een eenvoudige definitie van risicoperceptie is: de unieke wijze waarop een persoon een risico ziet. Zoveel mensen, zoveel percepties. Dit is het gevolg van een mix van kennis en ervaring, functie, mate van betrokkenheid, actualiteit, emotie, persoonlijkheid en dergelijke. De meest relevante risico’s zijn vaak de risico’s die het lastigst zijn te classificeren, waarbij de risicopercepties het meest verschillen. Denk aan innovaties met nog onbekende effecten voor de volksgezondheid. Daarbij kunnen risicopercepties plotseling fors veranderen na gebeurtenissen als een vliegramp of een schandaal met ‘gif-eieren’. Al dertig jaar geleden hebben de onderzoekers James March en Zur Shapira aangetoond dat managers zich bij besluitvorming over risico’s niet houden aan de theorie over rationele besluitvorming. Hun percepties van risico’s wijken af van wat je theoretisch op basis van rationaliteit zou verwachten. Zo blijken managers vrij ongevoelig voor schattingen van waarschijnlijkheden van risico’s. Hun besluiten worden juist voornamelijk gedreven door de effecten van risico’s op kritische succesfactoren, effecten die ze zelf verwachten. Managers zijn natuurlijk ook gewoon mensen. En mensen hebben in het algemeen moeite om risico’s rationeel te benaderen. Daniel Kahneman, Nobelprijswinnaar in 2002, heeft talloze situaties onderzocht die bevestigen dat wij mensen in het algemeen slecht kunnen omgaan met het inschatten van waarschijnlijkheden. En dus ook met het inschatten van risico’s. Wat betekent dit in de praktijk? We doen vaak te weinig aan grote risico’s en te veel aan kleine risico’s. Emoties spelen ons hierbij parten.Een eenvoudige definitie van risicoperceptie is: de unieke wijze waarop een persoon een risico ziet.
Tip 3: Heb oog en oor voor verschillen in risicopercepties
De concrete tip die hieruit voortkomt: heb als risicoleider, altijd en overal, oog en oor voor verschillen in risicopercepties, hoe ver die ook kunnen afwijken van je eigen perceptie. Maak deze verschillen bespreekbaar en creëer daarvoor een sociaal veilige omgeving. Afwijkingen in risicoperceptie zijn prima. Verschillen van inzicht kunnen immers tot waardevolle nieuwe inzichten leiden. Zorg dat er uiteindelijk wel een besluit wordt genomen over de omgang met een risico, ondanks verschillen in perceptie. Zo nodig: agree to disagree.- Meer weten over risicoleiderschap? Ga dan naar het overzichtsartikel: Risicoleiderschap: waarom, wat en hoe? Meer weten over risicogestuurd werken? Ga dan naar het whitepaper Risico is geen probleem.
Dr. Martin van Staveren staat voor anders omgaan met risico’s. Hij adviseert organisaties over realistisch en vernieuwend risicomanagement. Ook is hij kerndocent aan de Executive Masteropleiding Risicomanagement, Universiteit Twente. Hij is auteur van het boek Risicogestuurd werken in de praktijk en zijn nieuwste boek is Risicoleiderschap: Doelgericht omgaan met onzekerheden. Dit boek bevat twintig specifieke vaardigheden met elk vijf aandachtspunten voor het ontwikkelen van je risicoleiderschap.
