Het afgelopen jaar zijn natuurlijk de nodige risico’s opgetreden, zoals in alle jaren ervoor. Ze varieerden van een extreem droge zomer tot boze gele hesjes in de herfst. Ook in dit nieuwe jaar krijgen we ongetwijfeld weer met veel onzekerheden te maken, die zich kunnen manifesteren als risico of kans. Denk aan de naderende Brexit en aan onze eigen Provinciale Statenverkiezingen. Het begon dit jaar overigens al vroeg in de nacht van 1 januari, met de Scheveningse vreugdevuren. Hoe wijs met risico’s om te gaan, in een wereld met volop dynamiek, onzekerheid, complexiteit en ambiguïteit? De volgende drie risicovolle inzichten bleken in het afgelopen jaar een eye opener. Waarom zou je ze niet meenemen naar 2019?
Geen risico zonder doel
Wat is eigenlijk een risico? Leer risico’s zien als de mogelijke effecten van onzekerheden op doelen. Dit maakt omgaan met risico’s namelijk doelgericht. Zie doelen wel in de meest brede betekenis van het woord: dat wat jij, je team of je organisatie concreet wilt bereiken of realiseren, bijvoorbeeld in 2019. Dat wat onzeker is op weg naar je doel wordt een klassiek risico, als het een negatief effect op je doel kan hebben. Vergeet hierbij niet dat onzekerheden ook positieve effecten op doelen kunnen hebben. Dat is immers de reden dat we bijvoorbeeld ondernemen. Die positieve effecten op doelen zijn de kansen of mogelijkheden die kunnen ontstaan vanuit onzekerheid. Laat die niet liggen, neem ze mee. Hiermee wordt omgaan met onzekerheden ook nog eens veel leuker.Risico is geen probleem
Er is altijd een kans, klein of groot, dat een risico kán gebeuren. Maar dat hoeft helemaal niet. Daarbij weet je ook nooit precies wanneer en hoe een risico optreedt. Dat is immers de onzekerheid die bij een risico hoort. Het fijne van een risico is dus dat de gebeurtenis nog niet is opgetreden, én dat je er in veel gevallen nog tijdig iets aan kan doen. Als dat tenminste de moeite waard is. Een probleem is er al wel, mogelijk is het een opgetreden risico. De aanpak van een probleem is daarom anders dan die van een risico. Het probleem is immers een voldongen feit, een risico is dat niet. Wel kan een probleem de oorzaak van een risico zijn. Een risico is dus geen probleem.
Risico is perceptie
Het voor honderd procent objectieve risico moet ik nog tegen komen: een risico waarvan de kans van optreden én alle gevolgen helemaal objectief zijn bepaald. En stel dat zo’n zuiver objectief risico toch zou bestaan, dan nog is het nodig om te beoordelen of het risico al dan niet acceptabel is. En met die beoordeling komt de onvermijdelijke subjectiviteit van perceptie en risicobereidheid. De ene persoon vindt het risico best acceptabel, de andere helemaal niet. Denk aan de recente vuurwerkdiscussies: wel of niet verbieden? Een rationeel denkende piloot zei enige tijd geleden eens tegen me: risico ís perceptie. We moeten dus maar leren omgaan met alle subjectiviteit en emotie die bij de echt relevante risico’s naar boven komen. Wat 2019 ons verder ook gaat brengen, ik heb zo het idee dat deze drie risicovolle inzichten nuttig blijven. Om zo samen mooie, nieuwe, waardevolle doelen te kunnen realiseren, ondanks de vaak onvermijdelijke onzekerheden. En vooral ook door het benutten van de positieve kant van onzekerheid: de kans! Door: Martin van Staveren
